《《平民ê基督傳》》

 | | | 轉寄

Tē it koàn Tī Κhí-thâu 第一卷 Tī起頭「第二章 世界有Teh準備」之二

作者 Tâi-e̍k:Ko Tek-chiong, Siu-tèng: Chng Hūi-phêng&Lîm Chùn-io̍k 2021.01.17

lūn Lô-má lâng kah in ê tōa-lō͘ ê kong-chek, kóng kàu chia chiū hó. Taⁿ lâi lūn-khí Hi-lī-nî lâng sī án-chóaⁿ? Sûi-jiân ū khui-khoah ê tō-lō͘ chò soan-thoân teh lâi ê hok-im ê lō͘-ēng, nā bô ū thong-iōng ê khiuⁿ-kháu thang siông-sè soat-bêng hit-ê hok-im hō͘ i khui-khoah kàu ta̍k só͘-chāi, iā sī bô sím-mi̍h lō͘-ēng. Goân-lâi Iû-thài lâng sī ēng A-lân ê khiuⁿ-kháu, Lô-má lâng bat La̍h-teng ê bûn-jī; í-gōa chē-chē khoán lâng kóng chē-chē khoán ê khiuⁿ-kháu, hit-ê hūn-cha̍p ê khoán-sit, sī chhin-chhiūⁿ tī Ba-bel, Siōng-tè phah-lōan sè-kan lâng ê khiuⁿ-kháu kâng-khoán, Chóng-.Sī kīn óa tī Me-sí-iah beh lîm-kàu ê sî, Hi-lī-nî ōe, tī bô ì-sek ê tiong-kan ū hoat-hui i ê sù-bēng lâi chún-pī Chú ê lō͘. Hit-ê súi koh lī-piān ê Hi-lī-nî ōe, ū chiâⁿ-chò Lô-má tè-kok chú-iàu ê khiuⁿ-kháu. Tē-tiong hái chiu-ûi ê lâng, sûi-jiân ū teh ēng in pún-sin ê khiuⁿ-kháu, iû-goân ū ha̍k-si̍p Hi-lī-nî ōe. Tùi án-ne, Hi-lī-nî ōe sī chiâⁿ-chò choân-bûn bêng ê sè-kài ê khiuⁿ-kháu. Hi-lī-nî ōe chiū chiâⁿ-chò kong-ke ê khì-kū lâi soan-thoân hit-ê sin ê kà-sī.

lán koh-chài thang tùi Páu-lô ê thoân-tō lí-hêng tiong ê kò͘-sū tiong, lâi tit-tio̍h koh-khah tiōng-iàu ê chí-sī. Bô-lūn ǹg Lô-má lâng á-.sī Ko-lîn-to lâng, ǹg hiah-ê bûn-ngá ê A-thé-nè lâng, á-.sī hiah-ê khiā-khí tī Ga-la̍h-tia koân soaⁿ téng ê bô bûn-bêng ê īⁿ-kàu ê bîn-cho̍k, lán ū thiaⁿ-kìⁿ Páu-lô ēng "chèng lâng só͘ bat" ê khiuⁿ-kháu lâi thoân Siōng-tè bí-biāu ê hok-im.

Bô-lūn Hi-lī-nî lâng, Lô-má lâng, á-.sī Iû-thài lâng, lóng sī chún-pī Chú ê lō͘ ê sian-hong. Lô-má lâng ū khui-khoah tō-lō͘, Hi-lī-nî lâng ū kiong-kip khiuⁿ-kháu. Nā-sī Iû-thài lâng sī án-chóaⁿ? In ē sêng-chiū sím-mi̍h? In siū iu-sèng ê bîn-cho̍k só͘ oàn-hūn, só͘ thó-ià, siū lâng hong-só tī Lô-má tè-kok tiong hit-ê sió koh phian-phiah ê só͘-chāi, só͘-í chāi hit-ê hok-im tio̍h thoân kàu phó͘-thiⁿ-ē ê ūn-tōng, tùi in kám ū sím-mi̍h thang kî-thāi?

Tī hiah-ê ū teh ǹg-bāng Siōng-tè ê sèng-chhiú tio̍h thè Ki-tok chún-pī lō͘ ê lâng teh-khòaⁿ, Iû-thài lâng chiū-sī chò tē-it ū siū Siōng-tè kéng-tiàu ê khoán. Tī kúi-nā sè-kí ê tiong-kan, in siū pàng-sak tiàm tī phian-phiah ê Pa-le̍k-su-teng ê soaⁿ-.nih, koh ū ūi-tio̍h sè-kài lâi pó-chûn Siōng-tè ê ōe (Oracles), cheng-sîn ê ê chong-kàu ê tō-lí, í-ki̍p hit-ê só͘ beh lâi-.ê ê n̂g-kim sî-tāi ê ī-giân. Āu-lâi in ū tú-tio̍h chiàu in só͘ khòaⁿ sī chhiⁿ-chhám hit-ê siū-lia̍h ê keng-giām. Chóng-.sī tùi lán lâi hôe-kò͘ kòe-khì hit-ê sū-si̍t, in ê siū-lia̍h, bêng-bêng sī chhut tùi hit-ê chì-koân-.ê ê kè-ōe ê só͘ chò.

In-ūi Iû-thài lâng tú-tio̍h kóaⁿ-cháu siū-lia̍h sì-sòaⁿ tī thong sè-kài, che oán-jiân chhin-chhiūⁿ hn̂g-teng tùi i ê kóe-chí hn̂g lâi poaⁿ sóa sè-châng kóe-chí chhiū khì chai tī gōa-bīn ê só͘-chāi, Siōng-tè ū poaⁿ-sóa I-su-la-el lâng hō͘ in sì-sòaⁿ khiā-khí tī chèng pang-kok, siū-lia̍h āu chí-ū sió pō͘-hūn ū tò-tńg lâi tiàm Pa-le̍k-su-teng, tōa-pō͘-hūn lóng chū án-ne khiā-khí tī in sin ê só͘-chāi, lâi khui-khoah in ê seng-lí tī chiu-ûi ê pang-kok. Tong-sî ū chē-chē le̍k-sú -ka chí-sī lán kóng, bô chi̍t kok bô Iû-thài lâng khiā-khí tī-hia, iā chiām-chiām tit-tio̍h koân-pèng, tī seng-lí hong-bīn put-chí ū tōa ê sè-le̍k. In ū heng-ōng tī Lô-má tè-kok ê ta̍k só͘-chāi, chāi Lô-má kok-gōa tī Ba-bú-lông, A-le̍k-san-toh, ū kiàn-siat in ê tōa ê si̍t-bîn-tē, chò hit-ê bîn-cho̍k ê thóng-léng."tōa ê I-su-la-el" ū khui-khoah sì-sòaⁿ tī ū bûn-bêng ê sè-kài ê, sī pí khiā-khí tī Pa-le̍k-su-teng ê chong-cho̍k koh khah chē, Chóng-.sī chhin-chhiūⁿ liû-lōng chiá teh him-bō͘ kò͘-hiong ê khoán-sit, in siông-siông bīn oa̍t tńg-lâi siàu liām Ê-lú-sa-lèm. Ai-gi̍p ê choân-jîn kháu, peh hūn chi̍t sī Iû-thài lâng. Lán sè-jī lâi khòaⁿ, tī in tiong-kan ê chi̍t kûn, chiū-sī tī Chú-āu 50 nî tńg-lâi Ê-lú-sa-lèm hù Pôaⁿ kòe-cheh ê, chiū thang tām-po̍h thui-chhek chhut-gōa ê Iû-thài lâng ê jîn-sò͘ kah in sì-sòaⁿ ê hoān-ûi kàu siáⁿ khoán."Chiah-ê Phàⁿ-thê-a lâng, Bí-thài lâng, Í-lân lâng, kah tiàm tī Mē-sō-pō-thé-mī-a, Iû-thài kah Ka-phàⁿ-to͘-ka, Pún-to͘ kah A-si-a, Hut-lû-ka kah Pông-hui-lī-a, Ai-gi̍p kīn óa Ko͘-lī-nāi ê Lū-pí-a, chiah-ê tē-hng ê lâng, í-ki̍p tùi Lô-má lâi ê chhut-gōa- lâng, ū ê sī Iû-thài lâng, ū ê sī ji̍p Iû-thài kà ê lâng, Kek-lí-tí lâng, A-lat-pek lâng."

論羅馬人kah in ê大路ê功績，講到chia就好。Taⁿ來論起希利尼人是án怎？雖然有開闊ê道路做宣傳teh來ê福音ê路用，若無有通用ê腔口thang詳細說明hit-ê福音hō͘伊開闊到ta̍k所在，也是無甚物路用。原來偤太人是用亞蘭ê腔口，羅馬人bat拉丁ê文字；以外chē-chē款人講chē-chē款ê腔口，hit-ê混雜ê款式，是親像tī巴別，上帝phah亂世間人ê腔口仝款，總是近óa tī彌賽亞beh臨到ê時，希利尼話，tī無意識ê中間有發揮它ê使命來準備主ê路。Hit-ê súi koh利便ê希利尼話，有成做羅馬帝國主要ê腔口。地中海周圍ê人，雖然有teh用in本身ê腔口，猶原有學習希利尼話。Tùi án-ne，希利尼話是成做全文明ê世界ê腔口。希利尼話就成做公家ê器具來宣傳hit-ê新ê教示。

咱koh再thang tùi保羅ê傳道旅行中ê故事中，來得tio̍h koh-khah重要ê指示。無論ǹg羅馬人á是哥林多人，ǹg hiah-ê文雅ê雅典人，á是hiah-ê khiā起tī加拉太高山頂ê無文明ê異教ê民族，咱有聽見保羅用「眾人所bat」ê腔口來傳上帝美妙ê福音。

無論希利尼人、羅馬人，á是偤太人，lóng是準備主ê路ê先鋒。羅馬人有開闊道路，希利尼人有供給腔口。若是偤太人是án怎？In會成就甚物？In受優勝ê民族所怨恨，所討厭，受人封鎖tī羅馬帝國中hit-ê小koh偏僻ê所在，所以在hit-ê福音tio̍h傳到普天下ê運動，tùi in kám有甚物thang期待?

Tī hiah-ê有teh ǹg望上帝ê聖手tio̍h替基督準備路ê人teh看，偤太人就是做第一有受上帝揀召ê款。Tī幾nā世紀ê中間，in受放sak tiàm tī偏僻ê巴勒斯坦ê山-.ni̍h，iáu-koh有為tio̍h世界來保存上帝ê話(Oracles)，精神的ê宗教ê道理，以及hit-ê所beh來-.ê ê黃金時代ê預言。後來in有tú-tio̍h照in所看是悽慘hit-ê受掠ê經驗。總是tùi咱來回顧過去hit-ê事實，in ê受掠，明明是出tùi hit-ê至高-.ê ê計畫ê所做。

因為偤太人tú-tio̍h趕走受掠四散tī thong世界，這宛然親像園丁tùi伊ê果子園來搬徙細叢果子樹去栽tī外面ê所在，上帝有搬徙以色列人hō͘ in四散khiā起tī眾邦國，受掠後只有小部分有倒tńg來tiàm巴勒斯坦，大部分lóng自án-ne khiā起tī in新ê所在，來開闊in ê seng-lí tī周圍ê邦國。當時有chē-chē歷史家指示咱講，無一國無偤太人khiā起tī-hia，也漸漸得tio̍h權柄，tī seng-lí方面不止有大ê勢力。In有興旺tī羅馬帝國ê ta̍k所在，在羅馬國外tī巴比倫、亞力山大，有建設in ê大ê殖民地，做hit-ê民族ê統領。「大ê以色列」有開闊四散tī有文明ê世界ê，是比khiā起tī 巴勒斯坦ê宗族koh khah chē，總是親像流浪者teh欣慕故鄉ê款式，in常常面oa̍t lián tńg來siàu念耶路撒冷。埃及ê全人口，八份一是偤太人。咱細膩來看，tī in中間ê一群，就是tī主後50年tńg來耶路撒冷赴Pôaⁿ過節ê，就thang淡薄推測出外ê偤太人ê人數kah in四散ê範圍到啥款。「Chiah-ê Phàⁿ-thê-a人，Bí-thài人，Í-lân人，kah tiàm tī米索波大米、偤太kah Ka-phàⁿ-to͘-ka， Pún-to͘ kah亞西亞，Hut-lû-ka kah Pông-hui-lī-a，埃及近óa Ko͘-lī-nāi ê Lū-pí-a，chiah-ê地方ê人，以及tùi羅馬來ê出外人，有ê是偤太人，有ê是入偤太教ê人、Kek-lí-tí人、A-lat-pek人。」