《《平民ê基督傳》》

 | | | 轉寄

Tē it koàn Tī Κhí-thâu 第一卷 Tī起頭「第三章 世界有teh thèng候」之一

作者 Tâi-e̍k:Ko Tek-chiong, Siu-tèng: Chng Hūi-phêng&Lîm Chùn-io̍k 2021.01.31

Tī tē-lí siōng í-ki̍p chèng-tī siōng chiah-ê gōa-hêng ê piàn-chhian í-gōa, lán thang tùi hit tong-sî, lâng ê su-siúⁿ í-ki̍p liām-thâu ê hong-bīn lâi khòaⁿ-chhut hit-ê sio siāng ū ì-gī ê lāi-bīn ê ê chún-pī. Tong-sî sī chi̍t-ê ià-siān sit ì, bô boán-chiok ê sè-kài, tī-teh thèng-hāu Ki-tok ê lîm-kàu. Put-chí khiàm lâng thang pang-chō͘ lâi kó͘-bú in ê sim. Bián-kóng, Ki-tok í-chêng tī ta̍k sî-tāi chē-chió ū-iáⁿ lóng sī án-ne. Chóng-.sī jîn-lūi ū teh chìn-pō͘, lâng ê liông-sim put-sî ū teh oa̍h tāng lâi pó-chhî in chòe-ko ê kôan-ui, jîn-lūi chiām-chiām khah ū teh siūⁿ khah ū kám-kak bô boán-chiok ê liām-thâu tī-.leh.

Chhiáⁿ koh khòaⁿ chit saⁿ-ê bîn-cho̍k, chiū-sī Hi-lī-nî lâng, Lô-má lâng í-ki̍p Iû-thài lâng.

Seng lâi khòaⁿ Hi-lī-nî lâng. In sī kiau-ngō͘, jia̍t-sêng, phû-sò bí-biāu ê bîn-cho̍k, ū ko-siōng ê gē-su̍t, bûn-ha̍k, tiat-ha̍k tī-.leh;in sī gâu hióng-lo̍k gē-su̍t, koh ū gâu chò si ê thian-hūn, tùi án-ne ū an-tì chē-chē sîn-bêng tī O͘-lín-phuh(Olympus) ê soaⁿ téng. Tī kin-á-ji̍t ê sè-kài, sio̍k tī bûn-bêng ê kok, lóng ēng kiaⁿ-hiâⁿ kah kám-siā ê liām-thâu teh chù-ì khòaⁿ kó͘-chá hiah-ê Hi-lī-nî lâng. Lán kin-á-ji̍t só͘-ū chò hó ê bûn-hòa, tōa-pō͘-hūn sī chhut tùi in ê kong-lô. In ūi-tio̍h bûn-hòa lâi ló͘-le̍k khòaⁿ-chò sī tē-it tiōng-iàu ê kang. Khak-si̍t bô ū sím-mi̍h kok thang tùi in lâi khoa-kháu in ê bûn-hòa, iā khak-si̍t bô ū sím-mi̍h kok thang pí in khah siū lâng ê chheng-chàn.

Chóng-.sī, hàiⁿ-ah!Tī chòe-kīn ê tāi-chiàn, lán ū siū kà-sī, chai-iáⁿ bûn-hòa bô chong-kàu tī-.leh, sī bē-tàng chò sím-mi̍h, iā chai tong-sî hit-ê khó-liân ê Hi-lī-nî lâng ū sêng-jīn, kiám-chhái kin-á-ji̍t ê Tek-kok lâng iā tio̍h ài sêng-jīn, chai-iáⁿ sè-kài kan-ta bûn-hòa sī bē-tàng chìn-pō͘. Chiàu góa teh siūⁿ hiah-ê Hi-lī-nî lâng oán-jiân chhin-chhiūⁿ kīn-tāi ê Paris siâⁿ ê lâng, sī phû-sò, ài gô͘-lo̍k, oa̍h-tāng, sī ài iû-iû chū-chāi ê bîn-cho̍k. Sûi-jiân sī án-ne, tī in hit-ê seng-oa̍h ê ē-bīn sī iáu-kú ū Hâm chi̍t chióng ê ai tiāu tī-.leh. In só͘-ū hit-ê chòe êng-iāu ê sî-kî í-keng kòe-liáu, Hi-lī-nî ê n̂g-kim sî-tāi sī í-keng khì lah. In chèng-tī siōng ê chhàn-lān í-keng sit-lo̍h. Kiat-kio̍k sī hùi liáu in ê it-seng tī hit-ê phû-sò, îm-ga̍k ê seng-oa̍h, hòng-tōng kah siâ-ok ê liām-thâu sī chhin-chhiūⁿ hoan-hoe seⁿ tī in ê seng-oa̍h lāi. In ê súi-súi ê chong-kàu í-keng bô la̍t thang chó͘-chí in ê siâ-ok ê sèng-phiah. Kám ē leh? Liân tong-sî tī hit-ê siōng êng-iāu ê ji̍t, in só͘ ho̍k-sāi tī hit-ê O͘-lín-phuh(Olympus) soaⁿ téng ê chèng sîn-bêng, iā to lóng sī îm-lōan ê só͘ chò. Só͘-í lán kám bōe siūⁿ kóng, ū sím-mi̍h lâng beh tùi hiah-ê sîn-bêng lâi kò-sò͘ in ê cheng-sîn siōng ê kî-kiû?

Tng in siàu-liân ê sî, sim-chêng sī ke̍k tan-sûn, in put-chí ū sìn-sim, khòaⁿ hiah-ê sîn-bêng sī chin tú chin, si̍t tú si̍t. In ū sìn-hōng in ê sîn-bêng, in-ūi in só͘ sìn ê to m̄ sī choan-choan sī pháiⁿ lūi ê sîn-bêng, chhin-chhiūⁿ Jiû-bú(Jove) sîn sī hó sèng-chêng ê pē, sī Chō-bu̍t-chú. In só͘ sìn ê sîn-bêng iā ū kah in tông-chāi kau-chiàn tī Thê- mô͘-po͘-lí (Thermopylae) ê soaⁿ-kok, tī-hia ū saⁿ-pah ê ū miâ-siaⁿ ê lâng, khéng ūi-tio̍h Hi-lī-nî, ūi-tio̍h chèng-gī lâi sòng-sit in ê sèⁿ-miā.

Chóng-.sī in taⁿ í-keng tūi-lo̍h chiâⁿ-chò sī-bô ǹg-bāng, loán-jio̍k ê bîn-cho̍k. Sûi-jiân in ū pó-chûn hiah-ê sîn-bêng ê hêng-thé, kî-si̍t sī choân-jiân sit-lo̍h í-chêng só͘-ū chin-si̍t ê sìn-sim. In ê sîn-ōe piàn-sêng chi̍t-khóan hong-tōng ê kò͘-sū. Só͘-í tī chiah-ê khó-liân ê Hi-lī-nî lâng teh-khòaⁿ, chit-ê sè-kài put-kò sī chi̍t-ê bô-liâu ê só͘-chāi. Tng in chheng-liân ê sî só͘ tiau-khek lâi chun-kèng ê sîn, nā-sī in iáu ū sìn-sim, chiū iáu ē-thang tām-po̍h lâi an-ùi in ê sim, m̄-kú in taⁿ to bô sìn lah!

Tī地理上以及政治上chiah-ê外形ê變遷以外，咱thang tùi hit當時，人ê思想以及念頭ê方面來看出hit-ê相siāng有意義ê內面的ê準備。當時是一个厭倦失意，無滿足ê世界，tī-teh thèng候基督ê臨到。不止欠人thang幫助來鼓舞in ê心。免講，基督以前tī ta̍k時代chē-chió有影lóng是án-ne。總是人類有teh進步，人ê良心不時有teh活動來保持in最高ê權威，人類漸漸khah有teh想khah有感覺無滿足ê念頭tī-.leh。
請koh看chit三个民族，就是希利尼人、羅馬人以及偤太人。

先來看希利尼人。In是驕傲、熱誠、浮躁美妙ê民族，有高尚ê藝術、文學、哲學tī-.leh;in是gâu享樂藝術，koh有gâu做詩ê天份，tùi án-ne有安置chē-chē神明tī O͘-lín-phuh(Olympus)ê山頂。Tī今á日ê世界，屬tī文明ê國，lóng用驚惶kah感謝ê念頭teh注意看古早hiah-ê希利尼人。咱今á日所有做好ê文化，大部分是出tùi in ê功勞。In為tio̍h文化來努力看做是第一重要ê工。確實無有啥物國thang tùi in來誇口in ê文化，也確實無有啥物國thang比in khah受人ê稱讚。

總是，hàiⁿ-ah!Tī最近ê大戰，咱有受教示，知影文化無宗教tī-.leh，是bē-tàng做啥物，也知當時hit-ê可憐ê希利尼人有承認，kiám-chhái今á日ê德國人也tio̍h ài承認，知影世界kan-ta文化是bē-tàng進步。照我teh想hiah-ê希利尼人宛然親像近代ê巴黎城ê人，是浮躁、ài娛樂、活動，是ài悠悠自在ê民族。雖然是án-ne，tī in hit-ê生活ê下面是iáu-kú有含一種ê哀調tī-.leh。In所有hit-ê最榮耀ê時期已經過了，希利尼ê黃金時代是已經去lah。In政治上ê燦爛已經失落。結局是廢了in ê一生tī hit-ê浮躁、淫樂ê生活，放蕩kah邪惡ê念頭是親像蕃花生tī in ê生活內。In ê súi-súi ê宗教已經無力thang阻止in ê邪惡ê性癖。Kám ē leh？連當時tī hit-ê siōng榮耀ê日，in所服事tī hit-ê O͘-lín-phuh(Olympus)山頂ê眾神明，也to lóng是淫亂ê所做。所以咱kám bōe想講，有啥物人beh tùi hiah-ê神明來告訴in ê精神上ê祈求?

當in少年ê時，心情是極單純，in不止有信心，看hiah-ê神明是真tú真，實tú實。In有信奉in ê神明，因為in所信ê to m̄是專專是pháiⁿ類ê神明，親像Jiû-bú(Jove)神是好性情ê父，是造物主。In所信ê神明也有kah in同在tī Thê- mô͘-po͘-lí (Thermopylae)ê山谷交戰，tī-hia有三百个有名聲ê人，肯為tio̍h希利尼，為tio̍h正義來喪失in ê性命。

總是in taⁿ已經墜落成做是無ǹg望、軟弱ê民族。雖然in有保存hiah-ê神明ê形體，其實是全然失落以前所有真實ê信心。In ê神話變成一款轟動ê故事。所以tī chiah-ê可憐ê希利尼人teh看，chit-ê世界不過是一个無聊ê所在。當in青年ê時所雕刻來尊敬ê神，若是in猶有信心，就猶ē-thang淡薄來安慰in ê心，m̄-kú in taⁿ to無信lah!