《生活e5台語，台語e5生活》

 | | | 轉寄

Lo̍h Î-jîn Phok-sū Siū-pan Êng-ū-phok-sū Kám-giân

作者 Lo̍h Î-jîn 2012.10.14

1. Jīm-tông Siū Pak-siah ê Goân-chū-bîn Goán choân-ke ê lâng lóng chin chun-tiōng goân-chū-bîn, khòaⁿ in chòe ka-kī ê lâng. Tī 1928 nî ê hioh-joa̍h, goán pa-pa siū phài khì Hōng-lîm si̍t-si̍p. Ū chi̍t ji̍t, i khòaⁿ-tio̍h chi̍t ê Taroko ê tông-pau tùi soaⁿ-téng phāiⁿ chi̍t tōa láng kin-chio lo̍h-lâi koe-á bōe hō͘ chi̍t keng sòe keng tiàm. Tiàm-chú hō͘ i chi̍t-kak pòaⁿ gûn, i sûi-sî khai káu sián chîⁿ khì bóe chi̍t koàn bí-chiú, koh ēng saⁿ sián chîⁿ bóe sió-hî-pó͘, chē tī chhiū-á-kha lim chiú; bô kú, I khai-sí chhiùⁿ chiú-koa, kóng chiú-ōe, lim liáu chiū tó lo̍h-khì thô͘-kha khùn. Khùn chhíⁿ, khòaⁿ-tio̍h ji̍t-thâu teh beh lo̍h-soaⁿ, kám-kak pak-tó͘ mā iau, i chiū tò-tńg khì siâng hit keng tiàm, ēng só͘ chhun ê saⁿ sián chîⁿ bóe kúi tiâu-á í-keng nōa-khì ê kin-chio, chi̍t-sî-á kú thun-liáu-liáu, jiân-āu khang-chhiú tò tńg-khì chhù nih, bô bóe pòaⁿ-hāng tńg-khì hō͘ tī chhù-ni̍h teh tán, teh iau-gō ê bó͘-kiáⁿ.

Só͘ khòaⁿ-tio̍h chit ê kî-īⁿ ê chêng-kéng tī it-sūn kan pìⁿ-chòe īⁿ-siōng: goán pa-pa tī hit sî, hit só͘-chāi koat-chì, chiong-lâi beh khì tùi hō͘ chèng-hú khi-ap kap Tâi-oân-lâng pak-siah ê goân-chū-bîn thoân hok-im.
Ūi-tio̍h beh si̍t-chián chit ê koat-chì, goán choân-ke tī 1948 nî poaⁿ-khì Tâi-tang. Tùi hit-chūn khí, goán chhù chiū pìⁿ-chòe kán-ná lú-koán, ū goân-chū-bîn chhut-chhut-ji̍p-ji̍p, put-sî to ū goân-chū-bîn lâi tòa, lâi chia̍h-pn̄g; goán lóng tùi-thāi in ká-ná ka-kī ê hiaⁿ-tī á-sī chí-bē. In-ūi án-ni, Thian-Hiong kap góa tī 1995 nî beh tùi Hong Kong poaⁿ tńg-lâi Tâi-oân ê sî, goán khai-sí siūⁿ, chiong-lâi chiah-ni̍h chōe ê chheh beh hō͘ siáⁿ-lâng. Goán chi̍t-kú-á chiū koat-tēng beh lâu hō͘ ka-kī só͘ jīm-tông ê cho̍k-kûn – choan-bûn hùn-liān goân-chū-bîn thoân-kàu-chiá ê Gio̍k-san Sîn-ha̍k-īⁿ.

Goán m̄-sī ū-chîⁿ-lâng, seng-oa̍h phok-sò͘. Tī Princeton tha̍k-chheh thâu chit nî (1960) ê tang-thiⁿ, in-ūi chin kôaⁿ, góa chiū khì Salvation Army ê kū saⁿ-tiàm bóe chi̍t niá jacket; hia teh bōe ê lóng-sī lâng m̄-ti̍h ê kū saⁿ, chin sio̍k, góa ēng nn̄g-kak-pòaⁿ kā i bóe tńg-lâi. Hit niá jacket kàu kin-á-ji̍t (60 nî āu) góa iáu-teh chhēng. Thang kóng, chiah-ê chheh sī goán khiām-tn̂g neh-tō͘ bóe ê. Sui-jiân goán chin khiām, m̄-kú nā bóe-chheh chiū chin phàⁿ-chhiú. Chiah-ê chheh ū jōa-chōe pún, góa m̄-bat sǹg. Gio̍k Sîn ê truck í-keng lâi chài sì piàn, chì-chió tio̍h koh lâi nn̄g piàn chiah poaⁿ ōe-liáu. Goán mā ū siu-chi̍p chiâⁿ-chheng phìⁿ ê CD, tōa pō͘-hūn sī sèng-ga̍k. Koh bô kú chiah-ê lóng ōe lī-khui goán, ū ê í-keng tī goán sin-piⁿ gō͘-la̍k-cha̍p nî ā , sǹg sī lāu pêng-iú; beh kap chiah-ê pêng-iú saⁿ lī, bōe bián tit pi-siong. Gio̍k-Sîn lâi poaⁿ tē sì piàn í-chêng, liân-sòa nn̄g àm, góa chi̍t-ê-lâng gōng-sîn-gōng-sîn chē tī í-keng chéng-lí hó-sè ê chheh bīn-chêng ti̍t-ti̍t siòng, te̍k-pia̍t sī khòaⁿ-tio̍h chi̍t kóa Thian-Hiong ēng chin chōe cheng-sîn, chin chōe sî-kan, chin chōe chîⁿ tùi sè-kài chhut-miâ ê phok-bu̍t-koán bóe tńg-lâi ê; ū-ê sī i iáu bô ki-hōe sú-iōng chiū chìn-ji̍p i ê ko͘-to̍k sè-kài – khòaⁿ-tio̍h hiah-ê bêng-ōe kap chheh ê sî, bōe kìm-tit ba̍k-sái chha̍p-chha̍p tih, ná chún beh kap siōng chhin-bi̍t ê chhin-lâng saⁿ lī-pia̍t chi̍t iūⁿ. Bô chheh tī seng-khu-piⁿ si̍t-chāi chin pi-siong koh bô hong-piān. Góa ta̍k-ji̍t to in-ūi beh tha̍k á-sī chham-khó bó͘ tôe-ba̍k á-sī bó͘ pún chheh, chóng-sī í-keng bô tī sin-piⁿ lâi kám-kak khó͘-náu.

Kî-si̍t, chiah-ê Sèng Keng, chheh, kap CD - goán só͘ ū ê it-chhè, sī beh lâu-teh hō͘ ka-kī só͘ jīm-tông ê cho̍k-kûn ê, beh siu-chông tī Gio̍k Sîn ê “Kì-liām Lo̍h Sian-chhun, Lo̍h Âng Bín Sèng Keng Bûn-kàu Koán” lāi-bīn, eng-kai tio̍h in-ūi ū hiah-ni̍h hó ê só͘-chāi thang hē lâi hoaⁿ-hí chiah tio̍h. Goán chin ǹg-bāng ū chin chōe lâng ōe sú-iōng chit ê Bûn-kàu Koán, thang pang-chān ka-kī khah liáu-kái Siōng-tè ê ōe ê ò-pì, tit-tioh kà-sī kap chō-chiū, iā tùi chiah-ê hó-thiaⁿ ê im-ga̍k tit-tio̍h kek-lē kap an-ùi.

2 Khiā tī Īⁿ-toan Choh Sîn-ha̍k
Taⁿ chhiáⁿ iông-ún góa tùi it-seng ê kang-chok chòe kán-tan ê kau-tài. Ōe-tàng kóng, góa it-seng ê kang-chok lóng-sī khiā tī īⁿ-toan chit pêng lâi chòe ê.

Góa tī 1960 nî khì Princeton Sîn-ha̍k-īⁿ tha̍k chheh, tī 1968 nî oân-sêng ha̍k-gia̍p chiū tńg-lâi Tâi Sîn kà-chheh. Góa tī Tâi Sîn kà bô-jōa-kú chiū khai-sí kám-kak ū būn-tôe. Góa só͘ kà ê hō͘ lâng phòaⁿ-toàn chòe “īⁿ-toan”. Pó-siú ê soan-kàu-su seng khai-phàu, āu-lâi táng-sū kap hāu-iú khai-sí khòng-gī, chō-sêng khùn-jiáu. Kai-chài, tng-sî ê īⁿ-tiúⁿ Tân Sek-chong phok-sū múi chi̍t piàn lóng khiā chhut-lâi ûi-hō͘ góa kóng, “Siàu-liân ê ha̍k-chiá eng-kai ū chū-iû hoat-piáu ka-kī ê kiàn-kái.”

Chit-chūn chi̍t-ē siūⁿ khí-lâi, būn-tôe sī chhut tī góa siuⁿ chù-tiōng lí-lūn, bô khó-lū tio̍h si̍t-chián. Princeton ê chhòng-ha̍k lí-liām sī “Learning and Piety” (Ha̍k-si̍p kap Kèng-khiân), chiū-sī ha̍k-būn kap sìn-gióng, lí-lūn kap si̍t-chè ê koan-hē; giâm-keh lâi kóng, sī tio̍h nn̄g-hāng kiam-kò͘. M̄-kú, kàu hiān-chāi iáu ū chi̍t kóa Sèng Keng ha̍k-chiá chú-tiuⁿ kóng, Sèng Keng gián-kiù ê bo̍k-te̍k sī kan-taⁿ sú-iōng “le̍k-sú phoe-phòaⁿ ê hong-hoat (historico-critical method)” thui-lūn bó͘ chi̍t ê sū-kiāⁿ, bó͘ chi̍t kù ōe á-sī chi̍t tōaⁿ ōe ê le̍k-sú sèng chiū oân-sêng i ê jīm-bū. I ê gián-kiù sī tio̍h thê-chhut Sèng Keng tùi goân tho̍k-chiá ū thoân sím-mi̍h sìn-sit (what it meant), bô eng-kai thàm-thó Sèng Keng tùi hiān-tāi-lâng ū sím-mi̍h sìn-sit kap ì-gī (what it means), in-ūi che sī Hē-thóng Sîn-ha̍k-ka á-sī thoân-kàu-chiá ê jīm-bū.

Góa khòaⁿ chit khoán ê siūⁿ-hoat siuⁿ kán-tan, sīm-chí siuⁿ iù-tī; in-ūi, tùi Ki-tok-tô͘ lâi kóng, Sèng Keng sī Siōng-tè ê ōe, sī Ki-tok-tô͘ ê sìn-gióng kap hêng-ûi ê chún-chîn. In-ūi án-ni, lán mā tioh koan-sim tho̍k-chiá ê liáu-kái kap kám-siū. Góa tam-jīm Sèng Keng Kong-hōe ê Hoan-e̍k Kò͘-būn liáu-āu ū hì-ke̍k-sèng ê kái-piàn; chit-khoán ê kái-piàn thang kóng sī chi̍t chióng ê “hoān-tiû choán-î” (paradigmatic shift), tùi “te̍k-sû ê goân tho̍k-chiá“ chòe tiōng-tiám (original reader specific) choán-î kàu “te̍k-sû ê hiān-tāi tho̍k-chiá” (present reader specific) chòe tiōng-tiám. Che mā-sī Sèng Keng hoan-e̍k só͘ tú-tio̍h ê būn-tôe, in-ūi hoan-e̍k sī beh thoân-ta̍t Siōng-tè beh hō͘ lâng ê sìn-sit; nā bô ta̍t-sêng chit ê bo̍k-te̍k, hoan-e̍k chiū bô ì-gī. Án-ni thang kóng, paradigmatic shift mā sī chi̍t chióng ê hoán-tōng.

Hiān-tāi Liân-ha̍p Sèng Keng Kong-hōe tōa pō͘ hūn ê hoan-e̍k lóng-sī kun-kù Dr. Eugene Nida ê “kong-lêng tùi-téng” (functional equivalence) ê lí-lūn, bô koh-chài sú-iōng thoân-thóng ê ti̍t-e̍k, sī chù-tiōng ì-sù ê thoân-ta̍t, bô koh khòaⁿ jī-tùi-jī ê tùi-èng (formal correspondence). Chit jī tan-jī á-sī chit ê sû, bô i tan-to̍k ê ì-sù; ì-sù sī tùi siōng-hā-bûn ê chiân-āu koan-hē (context) lâi koat-tēng, bô hō͘ goân-bûn ê jī só͘ sok-pa̍k, bo̍k-te̍k sī beh hō͘ e̍k-bûn ōe-tàng koh-khah oân-chéng, koh-khah chū-jiân chiong goân-bûn ê ì-sù ēng ka-kī ê ōe piáu-ta̍t chhut-lâi, hō͘ hiān-kim ê tho̍k-chiá kap goân-bûn ê tho̍k-chiá lóng tit-tio̍h siâng-khoán ê sìn-sit, mā ū siâng-khoán ê kám-siū (closest natural equivalence); che thang kóng sī tùi te̍k-tēng ê tho̍k-chiá lâi hoan-e̍k ê, sī í-keng ta̍h-ji̍p “what it means” ê kài-hān. Chin bêng-hián, chit khoán ê hoan-e̍k chin chù-tiōng tho̍k-chiá ê liáu-kái, e̍k-bûn khah oa̍h, khah chū-jiân; m̄-kú ū lâng khòaⁿ chit-khoán hoan-e̍k chòe hoán-tōng, īⁿ-toan, sīm-chí kong-khai khui sím-phòaⁿ-hōe.

Án-ni khòaⁿ khí-lâi, góa ê kang-chok chin-chiàⁿ kap īⁿ-toan bô hoat-tō͘ thang chhiat-tn̄g koan-hē. Kî-si̍t, īⁿ-toan put-kò sī khiā tī lēng-gōa chi̍t pêng, tùi bô siâng-khoán ê kak-tō͘ lâi khòaⁿ tāi-chì, lâi gián-kiù, lâi kóe-seh, lâi liáu-kái Siōng-tè thong-kè Sèng Keng beh thoân-ta̍t hō͘ lâng ê sìn-sit. M̄-kú in-ūi kak-tō͘ bô siâng, chhoan-sek chhut-lâi ê sìn-sit bô sio-siâng, kiat-lūn khó-lêng sī tāi-piáu sió-sò͘ lâng ê koan-tiám, kap thoân-thóng ê liáu-kái iú-só͘ chha-pia̍t, sī chi̍t chióng ê chhòng-sin. Só͘-í, lán ōe-tàng kiat-lūn kóng, kap thoân-thóng bô sio-siâng bô-tú-tú sī pháiⁿ tāi-chì, sī ū chhòng-kiàn; ū chhòng-kiàn chiū ū īⁿ-toan, ū īⁿ-toan chiah ōe sán-seng īⁿ-siōng.

3. Góa só͘ Siū-tio̍h ê Pang-chān
a. Ûi-hām:
Góa chiap-siū Liân-ha̍p Sèng Keng Kong-hōe ê bo̍k-te̍k sī beh chòe Hoan-e̍k Kò͘-būn, te̍k-pia̍t sī beh pang-chān góa só͘ jīm-tông ê goân-chū-bîn ê hoan-e̍k. M̄-kú, iáu-bē chin-chiàⁿ ū ki-hōe khai-sí chit ê jīm-bū, góa chiū hō͘ UBS tiàu-khì chòe Hoan-e̍k Chóng Kò͘-būn, chú-iàu sī hêng-chèng ê kang-chok, hia̍p-tiau A-Thài Khu 15 ê Hoan-e̍k Kò͘-būn ê kang-chok, hū khah tōa ê chek-jīm. Sui-jiân góa bô sî-tiāu kò͘-būn ê jīm-bū, kiat-kó mā sī tio̍h chiong chí-tō Tâi-oân ê goân-chū-bîn ê kang-chok kau hō͘ pa̍t-lâng hū-chek, góa chí ū chham-ka hoan-e̍k-chiá ê gián-si̍p-hōe, á-sī ēng phoe pang-chān hoan-e̍k-chiá kái-koat būn-tôe. Put-kò, góa iáu ōe-kì-tit, mā hui-siông khim-gióng lán lāi-bīn kúi-nā ūi góa khah ū chiap-chhiok ê pêng-iú , ū-ê sī ko͘-kun-hùn-tò͘, kian-chhî piàⁿ kàu lō͘-bé ê ióng-sū, chhin-chhiūⁿ Amis ê Gân Bú-tek bo̍k-su, Taroko ê Tiân Sìn-tek bo̍k-su, Paiwan ê Khó͘ Siông bo̍k-su, Kheh-ōe ê Phîⁿ Tek-siu bo̍k-su kap Chan Chhiong-hoat phok-sū, téng. Chòe chi̍t ê Hoan-e̍k ê Chóng Kò͘-būn góa chì-chió ū kian-chhî múi chi̍t ê goân-chū-bîn ê hoan-e̍k lóng ū tit-tio̍h kàu-gia̍h ê ū-soàn thang chòe hoan-e̍k. Chit hāng, góa chòe-ū-kàu.

b. Siōng Bōe-tàng Bōe Kì-tit ê Sū-kiāⁿ:
Tī 1980 nî tāi, chi̍t kóa chhut-pán-siā khai-sí chhut-pán “Gián-tho̍k Pún Sèng Keng” (Study Bibles). Liân-ha̍p Sèng Keng Kong-hōe mā kám-kak ū su-iàu chhut-pán chit khoán ê Sèng Keng, put-kò m̄-chai beh cháiⁿ-iūⁿ khai-sí; in-ūi UBS thoân-thóng ê chèng-chhek sī só͘-ū ê Sèng Keng bōe-ēng-tit ū chù-kha á-sī kóe-seh (“no note or comment”), kiaⁿ-liáu tī kàu-hōe tiong ín-khí bô pit-iàu ê hun-cheng. Góa chiū hó-táⁿ chio saⁿ ūi pêng-iú Tân Lâm-chiu, N̂g Pek-hô, kap Tīⁿ Gióng-un saⁿ ūi phok-sū kap góa cho͘-sêng sió-cho͘ (í-gōa Ia̍p Iok-hān, Tiuⁿ Tek-lîn, Tông Chhun-hoat phok-sū, í-ki̍p Tiuⁿ Bêng-iū kap Niû Tiông-kong bo̍k-su mā bat chham-ú thó-lūn.) Sió-cho͘ koat-tēng seng ēng Hiān-tāi Tiong-bûn ê “Lō͘-Ka Hok-im” chòe chhì-iōng-pún, ēng “Hō͘ Pian-iân-jîn ê Hok-im” chòe chheh-miâ, tho̍k-chiá bo̍k-phiau tēng ko-tiong thêng-tō͘, lia̍t-chhut chi̍t kóa goân-chek kap hong-hoat liáu-āu chiū tio̍k-chhiú siá kó. Kó-kiāⁿ keng-kè thó-lūn koh siu-kái liáu-āu ū chhiáⁿ kúi-nā-ê ha̍k-seng lâi chhì tha̍k. Kiat-kó, goán hoat-hiān ha̍k-seng tha̍k sī bô būn-tôe, chóng-sī lia̍h bōe-tio̍h chú-tôe. Sió-cho͘ chiū sûi sî koat-tēng têng siá, múi tōaⁿ ê khai-sí lóng ke chi̍t kù “chú-tôe thê-sī (thematic highlighting)”, thang kek-khí tho̍k-chiá khai-sí mn̄g sìn-sit tùi in hiān-chāi ū sím-mi̍h ì-gī ê būn-tôe.

Goán tàu-tīn chòe chit-ê project, hō͘ góa tit-tio̍h siōng tōa ê siu-sêng, ha̍k-si̍p tio̍h góa tī tha̍k-chheh ê sî bô o̍h-tio̍h ê chi̍t-bīn, chiū-sī Princeton só͘ kóng ê “piety” chit-bīn.

Góa ū chiong chit piàn ê keng-giām siá-chòe lūn-bûn. Góa seng kài-siāu goân-chek kap hong-hoat, sòa lo̍h-khì tâm-lūn cháiⁿ-iūⁿ sú-iōng Gadamer ê chhoan-sek lí-lūn (the fusion of the two horisons) chòe ki-chhó͘, chòe-āu chiong kiat-kó siông-sè pò-kò. Chit phiⁿ lūn-bûn góa tī 1984 nî joa̍h-thiⁿ, tī múi saⁿ nî chiah ū chi̍t-piàn, múi-piàn ū chi̍t ge̍h-ji̍t kú, ūi-tio̍h choân sè-kài ê Hoan-e̍k Kò͘-būn ê gián-thó-hōe sî hoat-piáu. Hit chūn sī UBS siōng-sēng ê sî, choân sè-kài lóng-chóng ū chhit-cha̍p ê chham-ka; ta̍k-ê-lâng lóng tio̍h tha̍k chi̍t phiⁿ lūn-bûn. Gián-thó-hōe beh soah ê nn̄g ji̍t chêng ū chòe chi̍t ê bîn-ì tiâu-cha, só͘ mn̄g ê būn-tôe chin lóng-thóng: “Chit piàn ê gián-thó-hōe sím-mi̍h siōng hó?” Tōa pō͘-hūn ê lâng kóng “chia̍h kap tòa chin hó;” ū-ê kóng “hōe-gī ê só͘-chāi chin hong-piān;” mā ū-ê kóng “weekend ê lú-iû an-pâi liáu chin lí-sióng;” chí ū chhit ê lâng kóng-khí lūn-bûn ê tāi-chì, chhit ê lóng kóng “I-Jin Loh’s paper is the best.” Āu-lâi UBS ê Chip-hêng Úi-oân-hōe ū hoat-piáu chi̍t tiuⁿ position paper, kî-tiong lán só͘ thê-chhut ê koan-tiám tōa pō͘-hūn ū siū chhái-iōng. Goán tī Tâi-oân só͘ chòe ê tùi sè-kài ū kòng-hiàn, ū ín-khí kiōng-bêng!

c. Siōng Bōe Bōe Kì-tit ê Lâng
Chhòa Jîn-lí phok-sū kap góa tī kang-chok siōng siōng bi̍t-chhiat. I bat chòe-kè Tâi-oân Sèng-Keng Kong-hōe ê Chóng Kàn-sū, A-thài-khu ê Chip-hêng Úi-oân-hōe ê Chú-se̍k, kap Chóng Kàn-sū. Tī I chāi-jīm ê tiong-kan, i ū chi-chhî góa oân-sêng chi̍t-kóa Sèng Keng Kong-hōe it-poaⁿ bōe chòe ê hāng-bo̍k, chhin-chhiūⁿ Sin-iok Hi-Hàn Sû-tián ( Ia̍p Iok-hān kap Tiuⁿ Tek-hiong phok-sū ū chham-ú), Sèng Keng Kán-bêng Sû-tián (Ko Kim-tiân kap Tīⁿ Gióng-un phok-sū ū chham-ú), Sin-iok Sèng Keng Pēng-Pâi Pán, Khoe-poān Chēng-su, Jit-tho̍k Sèng Keng (che sī ūi-tio̍h ta̍k-ji̍t siōng-pan ê bô-êng-lâng chún-pī ê; múi-ji̍t ū chi̍t sió-tōaⁿ Sèng Keng, kán-tan ê kóe-seh, ū su-khó ê būn-tôe, kap té-té ê kî-tó),téng. Hoan-e̍k TCV (Todays Chinese Version) sî, tī hoán-tùi siaⁿ tiong, i mā kiông-le̍k chi-chhî kap thui-kóng, Tùi chòe sû-tián chiah-ê hāng-bo̍k, goán ū ha̍k-si̍p tio̍h chit-lūi ê chheh sī bōe-tàng ēng hoan-e̍k ê hong-hoat, sī tio̍h chi̍t-jī chi̍t-jī kò-pia̍t thó-lūn ê..

- TCV ê Sin-iok iû Khó͘ Bo̍k-sè kàu-siū hoan-e̍k, hoan Kū-iok ê sî ū Chiu Liân-hôa, Ông Sêng-chiong nn̄g-ūi phok-sū kap Chiau Bêng lú-sū ka-ji̍p. Chit ê e̍k-pún hui-siông tiōng-iàu, sī thâu chi̍t pún iû Hôa-jîn só͘ hoan-e̍k ê, bûn-pit chin chū-jiân, piáu-ta̍t chheng-chhó, chin hó liáu-kái, só͘-í hiān-chāi iáu teh hoan-e̍k e Hiān-tāi Tâi-gú E̍k-pún i-ki̍p kî-tha goân-chū-bîn hoan-e̍k á-sī siu-e̍k ê nâ-pún. Góa tùi chit ê hoan-e̍k o̍h-tio̍h hoan-e̍k chiá su-iàu khiam-pi, ha̍p-chok, pau-iông, bōe kian-chhî ka-kī ê ì-kiàn ê cheng-sîn, in-ūi Hôa-gú ūn-iōng ê khong-kan chin khoah, hoan-e̍k khah ū ì-kiàn.

Lēng-gōa chi̍t hāng tāi-chì góa bōe ēng-tit bōe kì-tit. Góa khì Princeton tha̍k B.D. ê sî (1960), Chiu Liân-hôa phok-sū í-keng tī hia teh chòe gián-kiù ha̍k-chiá. I í-keng sī chi̍t-ūi bêng-jîn, m̄-kú chin iú-siān; i to-châi-to-gē, chóng-sī m̄ bat hián-iāu ka-kī ê ha̍k-būn. I tùi hit chūn khí, góa só͘ hū-chek chin chōe Tiong-bûn ê hoan-e̍k hāng-bo̍k, I múi chi̍t hāng lóng ū gī-bū chham-ka. I sī chhiok-chìn hô-bo̍k ê cheng-sîn jîn-bu̍t.

Hiān-tāi Tâi-gú E̍k-pún sī hian-chāi iáu teh chòe ê hoan-e̍k. Che sī thâu chi̍t-piàn Sèng Keng Kong-hōe kap Tiúⁿ-ló-hōe ha̍p-chok ê hoan-e̍k. Chit ê hoan-e̍k chin te̍k-pia̍t, ōe-ēng-tit kóng sī “tō chiâⁿ jio̍k-thé” ê hoan-e̍k, tha̍k khí-lâi, ōe thiaⁿ-tio̍h Siōng-tè chin chiàⁿ chiâⁿ-chòe Tâi-oân-lâng, ēng sûn-chhùi ê Tâi-oân-ōe teh tùi lán kóng-ōe, lóng bô gōa-kok-khiuⁿ. Góa tùi múi chi̍t ūi hoan-e̍k sió-cho͘ ê lâng ha̍k-si̍p-tio̍h chin chōe.

Góa siōng ài, mā siōng kiaⁿ Ong Siu-kiong bo̍k-su kóng, “Che m̄-sī Tâi-oân-ōe”, á-sī “Tâi-oân-ōe m̄-sī án-ni kóng”: siōng ài, in-ūi tio̍h siu-kái, siu-kái-liáu ê ì-sù it-tēng ōe khah chèng-khak; siōng kiaⁿ, in-ūi tio̍h koh liáu sî-kan thó-lūn. Iûⁿ Khé-siū īⁿ-tiúⁿ te̍k-pia̍t koan-sim ài pó-chhî goân-bûn só͘ ēng ê ì-siōng (image) kap àm-jū (metaphor), in-ūi án-ni e̍k-bûn chiah ōe oa̍h koh súi, khah ū-la̍t, mā khah hó kì. Tiuⁿ Chong-liông bo̍k-su sī chin ū châi-lêng ê chú-se̍k, tha̍k chin chōe chheh, sī chi̍t pún oa̍h ê pek-kho-choân-su. Gô͘ Bêng-hiông bo̍k-su siōng gâu péng kok-chióng pán-pún chòe chham-khó; mā tùi hiān-chāi ê siàu-liân lâng teh ēng ê Tâi-oân-ōe ū pá-ak, in-ūi chit piàn ê hoan-e̍k chin ǹg-bāng hui Ki-tok-tô͘ mā tha̍k-ū. Tiuⁿ Kong-êng bo̍k-su te̍k-pia̍t chù-ì Lô-má-jī chù-im ê chèng-khak; Gân Sìn-seng bo̍k-su tùi si kap kó͘-ji ê siá-hoat chin ū pá-ak; Sih Pek-chàn bo̍k-su te̍k-pia̍t chù-ì tī káng-tâi téng ê soan-tho̍k; Khng Chìn-sūn bo̍k-su tùi goân-bûn ū chin hó ê liáu-kái; Niû Tiông-kong bo̍k-su tùi tiān-náu ê ūn-iōng kap hoan-e̍k ê it-tì-sèng, téng ê būn-tôe lóng ū te̍k-pia̍t ê chù-ì. Chòe -kūn chiah chham-ka ê Tân Lâm-chiu phok-sū tùi hoan-e̍k mā ū te̍k-sû ê kòng-hiàn. I ū-sî tāi-lí chú-se̍k khui-hōe chin kó-toàn, in-ūi i kap góa ha̍p-chok ê sî-kan khah tn̂g,ū kiàn-li̍p chin hó ê rapport, i só͘ beh mn̄g ê būn-tôe kap góa siūⁿ ê būn-tôe siông-siông sī siâng-khoán, góa nā bô mn̄g, i lóng ōe mn̄g. Koh chi̍t hāng hó ê tāi-chì, chiū-sī chí ū i sī thâu chi̍t-tāi ê Ki-tok-tô͘, só͘-í put-chí liáu-kái hui Ki-tok-tô͘ ê iōng-sû. Lán iā í-keng ū chi̍t-ūi ōe-hiáu ēng tiān-náu lâi chhù-lí kó-kiāⁿ ê Niû Tiông-kong bo̍k-su. Chòe-āu, lán mā í-keng ū chi̍t-ūi pí góa khah ū lêng-le̍k ê Kū-iok choan-ka, mā ōe-hiáu tiān-náu pâi-pán ê Niû Bāng-hūi phok-sū chòe lán ê Hoan-e̍k Kò͘-būn thang hû-khí lóng-chóng ê chek-jīm. Siong-sìn chit ê chin-chiàⁿ ēng lán ê pē-bú-ōe ê Sèng Keng koh bô-kú chiū ōe chhut-hiān.

It-seng tùi góa ū siōng-tōa ê éng-hióng kap pang-chān ê chiū-sī kap góa saⁿ-kap chòe Gián-tho̍k-Pún ê “Lâm-chiu. Pek-hô, Gióng-un” chit saⁿ ê “tâng-phōaⁿ. Goán lóng-sī ēng in ê hioh-khùn ji̍t, ji̍t-mî phah-piàⁿ chòe-kang. Goán tùi bô bong-khí, thó-lūn kap piān-lūn, siu-kái koh siu-kái, siá kàu boán-ì ûi-chí. Goán te̍k-pia̍t ū tiōng-sī te̍k-sû ê tho̍k-chiá (audience specific), te̍k-sû ê khoân-kéng (context specific), te̍k-sû ê sìn-sit (message specific), téng ê būn-tôe. Kap in tàu-tīn ha̍k-si̍p hō͘ góa thé-giām-tio̍h Sîn-ha̍k, á-sī Sèng Keng ê chhoan-sek, m̄-sī sûn lí-lūn, mā-sī gē-su̍t, tio̍h khò thoàn-liān koh thoàn-liān chiah ōe láu-liān, chiah chòe ōe chhut-lâi; m̄-sī thiu-siōng ê, sī ōe-tàng si̍t-hêng ê; m̄-sī kò-jîn chòe ê, sī kûn-thé kiōng-chō ê; m̄-sī lóng chèng-thóng ê, siông-siông sī hoán-tōng ê, sī īⁿ-toan ê. Che lóng-sī góa kap in chòe-kang ê sî só͘ o̍h-tio̍h ê. Kap chit-tīn pêng-iú chòe-tīn kau-tâm, thó-lūn kap piān-lūn hui-siông cheng-chhái, bô chi̍t tiûⁿ léng-tiûⁿ, lóng ū chhòng-kiàn, hō͘ góa tùi ta̍k piàn ê khui-hōe kám-kak ū kî-thāi koh heng-hùn, thé-giām tio̍h choh Sîn-ha̍k ê hoaⁿ-hí kap khoài-lo̍k. .

Góa mā tùi góa chí-tō in siá phok-sū lūn-bûn ê saⁿ-ūi lāu-su ha̍k-si̍p tio̍h chin chōe. Che tùi in ê lūn-bûn khòaⁿ ōe-chhut. Note:Please use the language each use Chan and Chiu in Chinese, and Ching in English
Chan Chhiong-hoat: The Study of Jesus in Luke from Asian Perspective
Kapi Ching： An Attempt at Reading the Story Martha and Mary with Juxtapositional Narrative Approach
Chiu Shupin： Reading Mission in the Gospel of Mathew from Identity of ``the little ones` ? A Narrative Critical Perspective
Tùi lūn-bûn ê tôe-ba̍k lán ōe-tàng khòaⁿ-chhut chiah-ê lóng sī ǹg lēng-gōa chi̍t pêng teh kiâⁿ, chin iu-siù ê lūn-bûn, kiat-lūn lóng sī hoán thoân-thóng ê. Put-kò lán m̄-bián kiaⁿ, in-ūi lán siong-sìn, ū īⁿ-toan chiah ū chiong-lâi, chiah ū īⁿ-siōng . Lán.tio̍h kè-sio̍k ǹg chit ê hong-hiòng kiâⁿ chiah ū pān-hoat thang chòe chhòng-sin ê Sîn-ha̍k lâi biān-tùi chiong-lâi ê thiau-chiàn.

4. Chòe-āu ê Kám-siā
Chòe-āu, góa beh koh chi̍t piàn hiòng Gio̍k-Sîn ê táng-sū-tiúⁿ, chu-ūi táng-sū, īⁿ-tiúⁿ Pusin kap kok-ūi kàu-siū piáu-ta̍t góa siōng chhim ê kám-siā, in-ūi lín kin-á-ji̍t pan-siū chit ê ke̍k-tōa ê êng-ū hō͘ góa. Góa mā ài tùi bat kap góa tàu-tīn choh Sîn-ha̍k, kiâⁿ chit tiâu khám-khia̍t ê lō͘ ê tông-chì pêng-iú seh-siā, kap in hun-hióng chit ê êng-ū.

Thian-hiong kap góa lóng sī to-pīⁿ ê lâng. Góa tui 1967 nî chiū khai-sí in-ūi thn̂g-jiō-pīⁿ ka-kī chù-siā, āu-lâ khai-sí chi̍t liân-chhoàn ê bān-sèng-pīⁿ, sim-chōng pīⁿ, ko hiat-ap, koh lâi ū Parkinsons, kin-nî chho͘ koh ū chòe liap-hō͘-sòaⁿ ê chhiú-su̍t, iā hoān-tio̍h kip-sèng khì-chhoán-pīⁿ. Thian-hiong sī tùi i thòe-hiu ê chêng nn̄g nî chiū khai-sí ū būn-tôe, tùi 2,000 nî khí oân-choân ji̍p-khì i ko͘-to̍k ê sè-kài, sit-khì i só͘-ū ê kì-ek-le̍k, piáu-ta̍t-le̍k, āu-lâi mā hoān-tio̍h thn̂g-jiō pīⁿ; chòe-kūn koh in-ūi jiō-tō hoat-iām kap chi̍t kóa pēng-hoat-chèng ji̍p-īⁿ sì lé-pài kú.

Tī chit tiong-kan ū tit-tio̍h Sam-kiap Kàu-hōe Lí Choân-gē bo̍k-su te̍k-pia̍t ê chiàu-kò͘ kap koan-hoâi-sió-cho͘ ê pang-chān, goán tio̍h chhim-chhim kā in seh-siā .

Mā ū chin chōe hái-lāi-gōa ê pêng-iú kò-pia̍t teh thòe goán kî-tó, á-sī lâi thàm goán; koh ū Tâi-gú Hoan-e̍k Sió-cho͘ ê tâng-kang ta̍k lé-pài lâi thàm goán, thòe goán kî-tó, góa mā beh kā in kóng “to-siā”.

Goán mā te̍k-pia̍t beh tùi goán chì-chhin ê hiaⁿ-tī-chí-bē piáu-sī siōng chhim ê kám-siā. Góa hoān-tioh chiah-ni̍h chōe koh giâm-tiōng ê pīⁿ í-keng chhiau-kè 50 nî-à, nā m̄-sī ū tōa-chí ê chiàu-kò͘ kap hia̍p-tiau hiaⁿ-tī chí-bē ê pang-bâng, góa chá chiū bô tī chia a. Góa tī nî-chho͘ chhiú-su̍t ê sî, tōa-chí mā chhin-sin lâu tī pīⁿ-īⁿ chiàu-kò͘ góa kúi-nā-ji̍t. Góa hiān-chāi in-ūi Parkinsons hêng-tōng lóng bô hong-piān, i chòe-thâu hia̍p-tiau choân-ke lâi pang-chān góa: jī-chí siông-siông kià lâng the̍h êng-ióng-phín hō͘ góa; sió-tī Î-tō sīm-chí thòe góa chhut-kok pān tāi-chì; sió-bē Sumih ka-kī tiōng-hu teh phòa-pīⁿ mā lâi pang-chān góa kúi-nā-ge̍h-ji̍t kú; sun-á pòe ū Êng-iāu i-su choan-bûn teh sàng goán khì kip-chín, Siông-oán bo̍k-su put-sî to teh an-pâi goán khòaⁿ i-seng kap ji̍p-īⁿ ê sū, téng. Beh chhē tio̍h chiah-ni̍h hô-hó ha̍p-chok ê ka-têng si̍t-chāi bô kán-tan. Che lóng sī tōa-chí ê kong-lô. Goán kám-siā Siōng-tè hō͘ goán ū chiah-ni̍h gâu léng-tō kap chiàu-kò͘ ka-têng ê tōa-chí, mā ài kám-siā Siōng-tè hō͘ i ū hó ê tiōng-hu kap oân-boán ê ka-têng thang kā i hia̍p-chō͘.

Chòe-āu, chóng-sī siōng tiōng-iàu ê, góa beh tùi góa “khah-hó-ê-chi̍t-pòaⁿ (my better-half) kóng, “Nino, chin to-siā!” Chit kù ōe chí-ū i thiaⁿ-ū. I mā-sī góa choh Sîn-ha̍k ê “tâng-phōaⁿ”. Goán nn̄g ê lóng í-keng 77 hè à, saⁿ ge̍h-ji̍t chêng mā tú-á khèng-chiok goán kiat-hun móa 50 chiu-nî. I it-seng lóng ēng góa kap ka-têng chòe tiong-sim. Góa in-ūi ū i chiah ū khùi-la̍t chòe góa só͘ chòe ê it-chhè. Goán beh sàng hō͘ Gio̍k-Sîn ê chheh chin chōe sī i só͘ tin-chông ê. I eng-kai tio̍h hun-hióng chi̍t-pòaⁿ-khah-ke ê êng-ū!

Goān it-chhè ê êng-iāu lóng kui hō͘ Siōng-tè!