《《平民ê基督傳》》

 | | | 轉寄

Tēit Koàn Tī Khíthâu Tēit chiuⁿ Bōeū sèkài,I chiū íkeng tī·leh 第一卷 Tī起頭 第一章 未有世界，祂就已經Tī·leh

作者 Tâi e̍k:Ko Tekchiong,Siutēng Lîm Chùnio̍k & Chng Hūiphêng 2024.02.18

Tēit Koàn Tī Khíthâu


Tēit chiuⁿ Bōeū sèkài,I chiū íkeng tī·leh



"Tī khíthâu ū tō, tō kap Siōngtè tôngchāi, tō chiūsī Siōngtè." Lán ài tùi chia lâi kóngkhí Kitok ê senggâi. Tī sèkan bôlūn símmi̍h úitāi ê lâng, i ê toānkì, lán lóng sī tùi i chhutsì, i chho͘ chhuthiān ê ji̍t lâi kóngkhí. Chóng·sī lūn lán ê Chú ê toānkì, lán ê susiúⁿ tio̍h ài tòtńg siūⁿ kàu tī I só͘ sio̍k hitê éngoán ê sèkài, chāi tī hitê sèkài tehkhòaⁿ, lán chitê, sī kantaⁿ bôìtiong ê sū. Pôaⁿ kòe lán só͘ bat chitê sèkài, pôaⁿkòe chèng chheⁿsîn, íki̍p bu̍tchit, khongkan, sîkan ê kàihān gōa. Ū chi̍tê si̍tchāi ê sèkài, éngoánchiá ê sèkài, chiūsī Siōngtè íki̍p chèng sèng sái só͘ tiàm ê, chiūsī lán chitê sèkài íki̍p kîtha·ê ê goânthâu ê sèkài tī·leh. Che sī lán ê sìngióng ê itchhè só͘ kinkì ê sūsi̍t. Lán bētàng khòaⁿkìⁿ hitê sèkài, lán bētàng chhekliông hitê lio̍ktē, hitê háihōaⁿ. Hitê n̂gkim siâⁿchhī ê kongchhái, m̄bat kha̍ptio̍h lán ê ba̍kchiu. Chóng·sī lán sìn hitê sèkài sī tùi éngoán ū pauûi tī lán ê sinpiⁿ, ia̍h Hitê tùi hia lâi ê, ū kā lán kóngkhí hit só͘chāi ê siausit.

I m̄ hāntiāⁿ pò lán chai hitê sèkài sī chi̍tê bûhānliōng ê Sèng ê sèkài, iáukoh, hoānsè ē khah khaksi̍t lâi kámtōng lán chēchē lâng ê, chiūsī kóng, hitê sèkài sī chi̍tê bûhānliōng ê chhinchhiat, iúài ê sèkài, iā in tī hitpêng ê lâng jia̍tsêng teh koansim tī lán chitpêng ê lâng. Chiàu sèngchheh ê kiànkái, tī hitê bô khòaⁿkìⁿ ê sèkài, ū kuitōatīn ê lâng chhimchhim teh koansim lán sèkan lâng ê sengoa̍h. "Lán íkeng ū chò kiànchèng ê lâng kàu hiah chē, chhinchhiūⁿ hûn ûi lán." Hitê éngoán ê sèkài, sī Iésu ê chó͘ke, só͘í I ū sîsiông kámkak chitê tāichì. I ū pò lán chai thiⁿ·ni̍h ê pē, sîsiông ēng thiàⁿthàng kap aisiong ê sim teh khòaⁿkò͘ lán. I ū pò lán chai, tī tē·ni̍h chi̍tê chōejîn hoánhóe, chiū tī thiⁿ·ni̍h ūitio̍h ánni lâi hoaⁿhí. I ū pò lán chai, hiahê teh chiàukò͘ tēchiūⁿ ê sèhàn gíná ê thiⁿsài ū "siôngsiông kìⁿ góa tī thiⁿ·ni̍h ê pē ê bīn. "I ū pò lán chai, Abulahán tī hitê bô khòaⁿkìⁿ ê sèkài, teh hoaⁿhí lâi khòaⁿ i ê ji̍t tīchia, chhinchhiūⁿ ánni, hitê sèkài chin koansim lán. Tī Iésu piàn iôngmāu ê kò͘sū tiong, ū nn̄gūi Kūiok sîtāi ê sèngtô͘, chiūsī Mô͘se, Eliiah tùi hitê bô khòaⁿkìⁿ ê sèkài ū lâi chihchiap in ê Chú, lâi kap I kóngōe, — sī kóng símmi̍h? Kám sī kóngkhí Hôaláu ông kap Ânghái ê sū, Ahap ông kap Nabot ê phûtôhn̂g ê sū, kám sī in tī tēchiūⁿ só͘ tēit koansim ê sū? Hé, m̄ sī. In iûgoân ū tuijip tī hitê úitāi ê chengsîn, chiūsī tùi hitê éngoán ê sèkài só͘ teh chúì lán·ê ê chhinchhiat ê liāmthâu. "In tâmlūn I ê pānsè, chiūsī I tī Êlúsalèm só͘ beh kenggiāmkòe ê." Che kám m̄ sī àmsī lán chai in chhimchhim só͘ koansim ê, kám sī tī hitê tiùⁿlî lāi, in íki̍p in ê tōa ê tângphōaⁿ tī tēbīn chiūⁿ chínkiù ê sūgia̍p tiong só͘ koansim ê?


Chitê píkàu ê, lóng sī khah kīntāi ê sū, — chíū sī 2000 nî chêng ê sū. Chóng·sī Páulô ū tùi Êhusoh lâng kóngkhí, tùi goânkhìthâu hitê sèkài, chiū íkeng ū chhimchhim teh koansim tī lán, ia̍h Iésu lîmkàu sèkan chitê kèōe, m̄ sī Siōngtè chò pa̍t hāng sū liáu, chiah siūⁿtio̍h ê. Che chiūsī bōe chhòngchō thiⁿtē ê íchêng, tùi Siōngtè ê thiàⁿthàng, chiū íkeng ū chitê éngoán ê kèōe, chiūsī beh hō͘ éngoán ê Kitok lâi chínkiù jînlūi, lâi chūchi̍p tēbīn chiūⁿ chèng khóliân ê kiáⁿjî, kui tī thiⁿ·ni̍h ê Pē ê sèngchhiú. Siōngtè ū sîsiông teh khòaⁿkò͘ lán.


Ǹgbāng lán chiong che khek tiâu tī sim·ni̍h, thang khah ē liáukái sèngchheh só͘ kàsī ê tōlí, chiūsī kóng,"jînlūi ê kenggiām tiong, Siōngtè ta̍k khoán ê khésī, tī bōe piáuhiān tīchia chitê ū khòaⁿkìⁿ ê sèkài ê íchêng, íkeng ū chúnpī tīhia hitê bô khòaⁿkìⁿ ê sèkài. Bōe hiánhiān tī chitpêng ê chìnchêng, chiū íkeng láuchá tī hitpêng lóng chai hitê sūsi̍t. "Tiàm tī hitê chhinchhiat ê sèkài,"Tī khíthâu ū tō, tō kap Siōngtè tôngchāi, tō chiūsī Siōngtè." Tī hitê hn̆ghn̄g éngoán ê sèkài, Siōngtè ê thiàⁿthàng ê kèōe tiong, chiū íkeng ū chúnpī Siōngtè ê Sèng Kiáⁿ hòasin ài "beh ūitio̍h lán chèng lâng íki̍p lán ê chínkiù."


Só͘í lán beh tuichhōe lán ê Chú ê sengoa̍h, tio̍h ài tòtńg siūⁿ kàu chin hn̄g ê só͘chāi, sī tio̍h ài pôaⁿkòe lán ê siôngsiông ê khùila̍t, só͘ ta̍t ē kàu ê ke̍ktiám, sī tio̍h ài kàu tī Chhòngsèkì teh kóng khí goânkhìthâu Siōngtè ū chhòngchō thiⁿtē, hit sî koh khíkhì bē sǹgtit ê sî, sī tio̍h ài kàu tī Sèng Kiáⁿ hòasin,"Hilu̍t ông ê sî, Iésu ū chhutsì tī Iûthài ê Bia̍tléhèm." Hitsî koh khíkhì bûhānliōng ê sî, chiah ē thang tuichhōetio̍h lán ê Chú ê toānkì ê khígoân.

Téngbīn só͘ kóng chiahê, sī Iôhaneh teh siá Kitok toān ê thāitō͘.

Góa ài siàu liām tio̍h tiàm tī Êhusoh hitê só͘ thiàⁿ ê nîlāu ê kàmtok, chiūsī Iésu só͘ thiàⁿ ê ha̍kseng Iôhaneh,"tng i bōe sí ê chìnchêng, ū chēteh gia̍h pit lâi siá hit pún lán ê Chú ê senggâi,hit pún "chi̍t ê lāulâng ê kìek ê hokim toān."

Iésu chāisè saⁿ nî kú, tī Pale̍ksuteng ke̍k chhinbi̍t lâi kap i kaupôe, tī i Iôhaneh ê kìek tiong, ū éngoán ê Kitok, chitê khah chhim, giâmsiok ê susiúⁿ tī·leh, chitê éngoán ê Kitok, chiūsī "tùi kó͘chá ílâi púnlâi to̍h ū·ê, tiāⁿtiāⁿ chhuthiān" tī sèkan. Só͘í Iôhaneh ū kiànchèng kóng,"Tī khíthâu ū tō, tō kah Siōngtè tôngchāi. Tō chiūsī Siōngtè." Hitsî Iôhaneh ū siūⁿtio̍h éngoán ê Kitok tī bōe hòasin ê chìnchêng láuchá cháiⁿiūⁿ ū teh khòaⁿkò͘ chitê khóliân ê sèkài. Tng chitê sèkài m̄bat siūⁿtio̍h I, iáu kah I lī hn̆ghn̄g tī hitê àmàm kòekhì ê sî,"I íkeng tī sèkan, sèkan tùi I lâi chhòngchō, iā sèkan m̄bat I." "Oa̍hmiā tī I ê lāibīn; chitê oa̍hmiā sī lâng ê kng." "Ū chin ê kng lâi ji̍p sèkan, teh chiò bān lâng."

Ísiōng só͘ kóng chiahê, lóng sī òbiāu ê ōe, sèkan lâng ê susiúⁿ, si̍tchāi sī ohtit liáukái. Chin kîkoài! Ánchóaⁿ kóng,"Chitê Kitok putsî tīchia. I tiàm tī útiū lāi, chò útiū ê oa̍hmiā. I tiàm tī lâng ê lāibīn, chò liôngsim ê kng. Sûijiân lán m̄bat I, iáubōe ū sèkan ê chìnchêng, I chiū íkeng khiākhí tī lán tiongkan. "Che tútú sī chiàu Augustine (Augustine) ê ìsù só͘ kóng, Kitokkàu sī tùi khuiphiah thiⁿtē ê sî, chiū kap lán tôngchāi. Che tútú sī chiàu Tertullian ê simsu tiong hótáⁿ lâi siūⁿ kóng, tùi bānsè ílâi Kitok chiū chúnpī beh hòasin chiâⁿchò lâng.

Iôhaneh chai tī bōe hòasin ê íchêng, chhinchhiūⁿ tī tēbīn chiūⁿ ê khoánsit, I ū tùi tī chūjiân, lísèng, liôngsim, lâi khésī hitê bûhānliōng ê Siōngtè. Só͘í koh chháṳōng tongsî Hilīnî lâng, Iûthài lâng, tī susiúⁿ kài só͘ koàn ēng hit kù "Siōngtè ê tō" ê ōe, lâi kiànchèng kóng,"Tī khíthâu ū tō." ēng chit jī "tō" lâi piáubêng Kitok, chho͘chho͘ thiaⁿliáu, sī kîkoài ê khoán. Chóng·sī kîsi̍t ū piáubêng chitê sùtô͘ ê tiongsim susiúⁿ, kohchài iā ū līpiān ê só͘chāi, inūi tongsî Hilīnî lâng ê tiatha̍k íki̍p Iûthài lâng ê susiúⁿ, lóng kiōng thong koànsì teh ēng hit kù ōe. Chiàu Hilīnî ê tiatha̍k susiúⁿ, kánlio̍k lâi kóng, lâng sī bētàng khòaⁿkìⁿ, iā bētàng bong tio̍h bānmi̍h ê bûhānliōng ê goânthâu. Lán chíū thang tùi tī lán ê sin piⁿ, tī sèkài tiong, I só͘ hiánhiān ê lâi bat I. Só͘í in ū ēng hit kù súisúi, chhinchhiūⁿ si ê phìjū, lâi chhengho͘ Siōngtè só͘ hiánhiān ê, kiòchò sī "I ê tō".

Chhiáⁿ lâi siūⁿ hitê líkhì. Nā lūn lán lâng bôlūn sī siáⁿlâng, sī ánchóaⁿ teh piáuhiān i ê simsu íki̍p i ê lāibīn sengoa̍h? Chíū sī tùi i só͘ kóngchhut ê ōe. Tùi i só͘ kóng ê ōe, ū piáuhiān i púnsin, tùi i púnsin kah lán kaupôe, lâi siôngsè soatbêng i ê simsu, íki̍p i ê kámchêng, lâi si̍thêng i ê ìhiòng. Tùi i ê simsu, ìhiòng só͘ hoatchhut ê ōe, ū piáuchhut i ê lāibīn chengsîn kah i ê phínsèng. Só͘í kóng tùi i ê ōe lán thang bat i.

Taⁿ lán beh cháiⁿiūⁿ thang lâi bat hitê bûhānliōng, bētàng khòaⁿkìⁿ, bētàng bat ê Siōngtè? Chíū thang tùi lâng ê liôngsim, kîī ê oa̍hmiā, tōahong íki̍p chhengthian pe̍kji̍t, mêkan ê kiongchhong, kîī ê phahphúkng, súi ê tēbīn, êngkng ê hái tiong, íki̍p hitê teh iúⁿchhī sèkan lâng ê n̂gkim sek ê be̍hhn̂g, tùi chiahê hiānsiōng, thang lâi bat I. Chiahê sī Siōngtè ê hiánhiān, sī I tùi lâng só͘ kóng ê ōe, chiūsī I ê tō, bôlūn siáⁿ khoán khùila̍t lâi chhòngchō chiahê, liân īpang lâng ê tiatha̍kchiá to sêngjīn kóng, che sī "chìkoân·ê ê tō."

Si̍tchāi īpang lâng ê susiúⁿ, sī kantaⁿ ēthang siūⁿ kàu chia niāniā. Chóng·sī chitê sùtô͘ ê susiúⁿ, sī chìnji̍p kohkhah chhim, i chaiiáⁿ ū chi̍tê khah oânchoân ê hiánhiān tī·leh. Inūi saⁿ nî kú ê tiongkan, iū kap i chòhóe kiâⁿ tī Pale̍ksuteng ê chhânhn̂g, taⁿ chitmá i chai, I sī hitê khah oânchoân ê hiánhiān, sī Siōngtè tùi sèkan só͘ kóngchhut ê tō. Só͘í iū sòachiap kóng,"tō ū chiâⁿchò jio̍kthé."Chitê tō, chiūsī tī goânkhìthâu, tī bîbiāu ê chūjiân, sînpì ê oa̍hmiā, ū piáuhiān Siōngtè ê, kiatkio̍k kàu hitê sî kîmóa, chiū chiâⁿchò chi̍tê khah oânchoân ê hiánhiān."Tō chiâⁿ jio̍kthé, khiākhí tī lán tiongkan, ū intián kah chinlí móamóa." Che chiūsī Siōngtè ê khésī ê ke̍ktiám, m̄nā sī Siōngtè khésī I ê khùila̍t íki̍p I ê úitāi, ia̍h sī khésī I ê sim, I ê bûhānliōng ê iúài kah thiàⁿthàng. Tùi ánni, lán chai Iôhaneh teh ēng chit kù lâi chhengho͘ I Siōngtè ê tō, hitê choân chengsîn sī chhinchhiūⁿ chit khoán.

Chóng·sī chitê khóliân ê sèkài, tio̍h lāuchá lâi thènghāu hitê hiánhiān. Lán m̄chai, siáⁿsū Siōngtè iânchhiân I ê hòasin kàu hiahni̍h kú, Chóng·sī lán chai, i ū teh khòaⁿkò͘ Kitok bōe chhutsì íchêng hitê ko͘to̍k ê sèkài. Lán chai I ū tùi éngoán lâi pó͘chhiong in só͘ sitlo̍h ê kihōe. Siōngtè tī éngoán ê chitpêng kah hitpêng ê tiongkan, putsî to teh chò kang.

Lán tāike khiok sī ēthang tôngchêng Kitok íchêng hiahê khiākhí tī hitê ko͘to̍k ê sèkài ê lâng. In chhinchhiūⁿ lán kângkhoán, iûgoân ū teh himbō͘ hó ê sim tī·leh. In ū in ê khòalū, in ê sim iûgoân ū tōngiâu, in chhinchhiūⁿ lán kângkhoán, ēhiáu tōa pisiong kakī ê kiáⁿ sí tī chiàntiûⁿ. Tī in ê simsîn, jio̍kthé íki̍p in ê kénghóng, chhinchhiūⁿ lán kāngkhoán, iûgoân ū kankhó͘ tī·leh. Khósioh bô ū chûpi ê Siōngtè thang chhinkīn. In pichhám lâi teh chhōe I, in ê tiatha̍kka tùi chūjiânkài ê hiánhiān lâi kiànchèng ū chi̍tê Chōbu̍tchú; Chóng·sī chūjiânkài chíū ē chísī lán bat I sī chi̍tê úitāi koh ū khùila̍t·ê niāniā. Κhah ū bûnbêng ê bîncho̍k, chiū chiong in ê thuisióng lâi piáuhiān tī Jiûpítah(Jupitor) íki̍p Jiûnó(Juno) ê sînbêng. Chóng·sī chin khósioh! Chit khoán sîn m̄ sī ē thiaⁿ iubūn ê lâng ê kîtó. Chāi hiahê khah iábân ê bîncho̍k, hitê bētàng tíkhòng ê chūjiânkài ê tōa khùila̍t, ū hō͘ in putchí kiaⁿhiâⁿ. In thiaⁿkìⁿ tōahong hiùhiù kiò, chhiūki si̍hsoaiⁿh kiò, íki̍p lûikong sihnà, lo̍h pha̍uh ê chêng kéng, hit sî in chiū chhiⁿkiaⁿ, lâi bih tī tēhām lāi, lâi chò ngó͘siōng, tah hû, ho̍ksāi kiûkiò in, Ǹgbāng thang tìnchēng hitê ke̍ktōa khùila̍t ê chûnchāi chiá ê siūkhì. Hiahê ngó͘siōng chiūsī in chíì beh lâi piáuhiān Siōngtè.

Lán kiàn tha̍k kó͘chá ê le̍ksú, sùsiông chiū thang chai hitê khóliân ko͘to̍k ê chá ê sèkài,"ū teh chhōe Siōngtè."In ê tiatha̍k, sînōe, ngó͘siōng íki̍p in só͘ pài ê mi̍h, sī in só͘ chhōe ētio̍h itchhè ê kiatkó, che sī chīnchāi khóliân ê sū. Bô chi̍t lâng thang pò in chaiiáⁿ in só͘ teh himbō͘ ài chai ê. In hoānsè ài mn̄g kóng,"i kám sī jînkehtek ê Siōngtè, I kám ū simchêng tīleh? I kám ū chènggī, thiàⁿthàng ê simchêng? I kám ē thiaⁿ khó͘lān ê lāubú teh thîkhàu i só͘ sitlo̍h ê kiáⁿjî? I kám sī bat teh siàuliām lán sèkan lâng? Khaksi̍t chit khoán ê giâugî, sī thang khóliân ê sū. Siatsú lán nā bô sìn Siōngtè ū chiàukò͘ in, ū chi̍t ji̍t, tī símmi̍h sèkài, i beh pó͘chhiong in só͘ sitlo̍h ê kihōe, lán thang siūⁿ i sī kàugia̍h chânjím kamsim pàngsak sèkan lâng.

Siōngtè ê khésī ū kóng, tio̍h chiong in kauthok Siōngtè. Kitok ū teh khòaⁿkò͘ in, Iésu Kitok saⁿ ji̍t kú ê tiongkan, ū tùi si̍pjīkè ti̍tti̍t khì chhōe hiahê tiàm tī "kaⁿ lāi ê sînhûn" lâi tùi in thoân hó ê siausit.

Só͘í lán thang chiong Kūiok sîtāi ê lâng kautài Iésu Kitok. Κám iáu ū símmi̍h khah túhó ê só͘chāi thang kautài?

Hitê kúkú tn̂gtn̂g o͘àm ê sîtāi, siosòa chin kú. Chiàu khòaⁿ Siōngtè iā bô hiánchhut símmi̍h tiāuthâu. Chóng·sī tī hitê Kūiok sîtāi, nā khòaⁿ khah chhim, Siōngtè ê kèōe sī íkeng bô chheⁿkông, koh iā bô thêngkhùn, tīteh chìnhêng. Ēng chēchē ê honghoat,"Kitok ū teh chúnpī I ê hòasin." Tī le̍ksú tiong, lán bô kàugia̍h chaibat thang chhiauchhut i só͘ ēng ê hoattō͘. Κantaⁿ ēthang tùi thuilí lâi tittio̍h khòaⁿkìⁿ tāmpo̍h ê iáⁿchiah jîí. Lán ū khòaⁿkìⁿ kó͘chá chèng pangkok ê hengbông, ū Asiul, ū Babúlông, ū Phosu, ū Hilīnî, ū Lômá. Lán ia̍h ū thiaⁿkìⁿ kó͘chá, chèng sianti ū soangiân kóng, chiahê kok kok ê hengbông, sī sio̍k tī hitê úitāi ê kèōe ê chi̍tpō͘hūn, thang lâi oânsêng Iéhobah ê tōa ê bo̍ktek.


Kàu ū chi̍t ji̍t, lán ū kámchhiok tio̍h koh chi̍tsutá khah bêng ê kng. Tī Chú chêng 2000 nî ê ūchi̍tji̍t, ū khòaⁿkìⁿ chi̍tê siàuliân bo̍kchiá, khiā tī Sulīa ê soaⁿ téng, i ê simlāi jia̍tsêng, khǹg kosiōng ê chìkhì, siū kéngtiàu lâi līkhui pài ngó͘siōng ê kò͘hiong íki̍p chhinchiâⁿ, chhutgōa khì kàu tī i só͘ m̄chai ê só͘chāi, chitê chiūsī Abulahàm. Abulahàm tī i ê simlāi thiaⁿkìⁿ éngoánchiá teh kiò ê siaⁿ, chiū chhuthoat hiòngchêng lâi chīn i ê sùbēng. Tī putti putkak ê tiongkan, i chìnchêng lâi tamtng kiâⁿsélé ê Iôhaneh ê kang, tī Kūiok ê sîtāi,"lâi chúnpī Chú ê lō͘." Tùi ánni lâi khaisí Iûthài bîncho̍k ê hùnliān. Tùichia khí, Iûthài lâng te̍kpia̍t ū kéngsoán lâi kah sèkan itpoaⁿ sio kehlī, khui in ê sim lâi sêngsiū Siōngtè sin ê khésī. In līpia̍t chó͘kong ê ngó͘siōng kah tosîn ê tōlí, lâi chunchông to̍kit ê Siōngtè ê kàsī; chitê tōlí sī íchêng m̄bat ū chi̍tê bîncho̍k só͘ bat siū ê. Íāu tī in ê le̍ksú tiong, ū thiaⁿkìⁿ sianti ê siaⁿ, lâi soanthoân Siōngtè gī ê simchì. Tī le̍ktāi ê sianti ê tiongkan, ū kóngchhut chin òbiāu ê te̍kpia̍t ê ioksok, chiūsī kóng, tī āuji̍t Iûthài lâng íki̍p in ê kiáⁿsun tī chèng pangkok ê tiongkan, beh tittio̍h tōatōa ê chiokhok. Tī chiahê sianti só͘ khòaⁿ ê īⁿsiōng tiong, ū chi̍tê bô gōa hunbêng ê jînbu̍t, chia̍pchia̍p chhuthiān. Hitê bô gōa hunbêng ê jînbu̍t, ūê khòaⁿchò sī lâng, ūê khòaⁿchò sī sîn, iā ūê khòaⁿchò sī Tabi̍t ê kiáⁿ, Jînchú, Siōngtè ê kiáⁿ, Iéhobah ê lô͘po̍k, sînmiāu ê bô͘sū, á·sī éngoán thóngtī sèkan ê pêngan ê Jînkun; kohchài ūê khòaⁿchò sī iûⁿko, sī beh hō͘ lâng khankhì thâi, lâi chò lán ê Chú, tamtng lán lónghóng ê chōe.


Chóngkóng chi̍t kù, chiūsī lâng lóng teh chùsîn thènghāu Siōngtè ê chíì hiánbêng. M̄koh Siōngtè iáu sī tiāmtiām, lóng bô tōngchēng. Chóng·sī Iûthài ê chèng kunông, íki̍p chèng sianti sī itti̍t kòeóng khì. Siōngchhiáⁿ Iûthài lâng soah tútio̍h kok phòa, siūlia̍h lâi kenggiām hitê chhiⁿchhám ê ji̍tchí. Tùi ánni, Iûthài lâng sìsòaⁿ khiākhí tī phó͘thiⁿē. Sèchêng ê piànchhian bôsiông, ū hoaⁿhí, ū pisiong, ū siocheⁿ, ū hoānchōe, m̄koh, Siōngtè iûgoân sī chēngchēng, lóng bô hiánchhut símmi̍h tiāuthâu.






第一卷 Tī起頭


第一章 未有世界，祂就已經Tī·leh
「Tī起頭有道，道kap上帝同在，道就是上帝。」咱ài tùi chia來講起基督ê生涯。Tī世間無論甚物偉大ê人，伊ê傳記，咱lóng是tùi伊出世，伊初出現ê日來講起。總是論咱ê主ê傳記，咱ê思想tio̍h ài倒tńg想到tī祂所屬hitê永遠ê世界，在tī hitê世界teh看，咱chitê，是kantaⁿ無意中ê事。Pôaⁿ過咱所bat chitê世界，pôaⁿ過眾星辰，以及物質、空間、時間ê界限外。有一个實在ê世界，永遠者ê世界，就是上帝以及眾聖使所tiàm ê，就是咱chitê世界以及其他·ê ê源頭ê世界tī·leh。這是咱ê信仰ê一切所根據ê事實。咱bētàng看見hitê世界，咱bētàng測量hitê陸地，hitê海岸。Hitê黃金城市ê光彩，m̄bat kha̍ptio̍h咱ê目睭。總是咱信hitê世界是tùi永遠有包圍tī咱ê身邊，亦Hitê tùi hia來ê，有kā咱講起hit所在ê消息。

伊m̄限定報咱知hitê世界是一个無限量ê聖ê世界，iáukoh，hoānsè ē khah確實來感動咱chēchē人ê，就是講，hitê世界是一个無限量ê親切、友愛ê世界，也in tī hitpêng ê人熱誠teh關心tī咱chitpêng ê人。照聖冊ê見解，tī hitê無看見ê世界，有kui大陣ê人深深teh關心咱世間人ê生活。「咱已經有做見證ê人到hiah chē，親像雲圍咱。」Hitê永遠ê世界，是耶穌ê祖家，所以祂有時常感覺chitê代誌。祂有報咱知天裡ê父，時常用疼痛kap哀傷ê心teh看顧咱。伊有報咱知，tī地裡一个罪人反悔，就tī天裡為tio̍h ánni來歡喜。伊有報咱知，hiahê teh照顧地上ê細漢gíná ê天使有「常常見我tī天裡ê父ê面。」祂有報咱知，亞伯拉罕tī hitê無看見ê世界，teh歡喜來看伊ê日tīchia，親像ánni，hitê世界真關心咱。Tī耶穌變容貌ê故事中，有兩位舊約時代ê聖徒，就是摩西、以利亞tùi hitê無看見ê世界有來chih接in ê主，來kap祂講話，—是講甚物？Kám是講起法老王kap紅海ê事，亞哈王kap拿伯ê葡萄園ê事，kám是in tī地上所第一關心ê事? Hé，m̄是。In猶原有追jip tī hitê偉大ê精神，就是tùi hitê永遠ê世界所teh主意咱·ê ê親切ê念頭。「In談論祂ê範勢，就是祂tī耶路撒冷所beh經驗過ê。」這kám m̄是暗示咱知in深深所關心ê，kám是tī hitê帳籬內，in以及in ê大ê同伴tī地面上拯救ê事業中所關心ê?


Chitê比較的，lóng是khah近代ê事，—只有是2,000年前ê事。總是保羅有對以弗所人講起，tùi源起頭hitê世界，就已經有深深teh關心tī咱，亦耶穌臨到世間chitê計畫，m̄是上帝做別項事了，chiah想tio̍h ê。這就是未創造天地ê以前，tùi上帝ê疼痛，就已經有chitê永遠ê計畫，就是beh hō͘永遠ê基督來拯救人類，來聚集地面上眾可憐ê kiáⁿ兒，歸tī天裡ê父ê聖手。上帝有時常teh看顧咱。


Ǹg望咱將這刻tiâu tī心裡，thang khah ē了解聖冊所教示ê道理，就是講，「人類ê經驗中，上帝ta̍k款ê啟示，tī未表現tīchia chitê有看見ê世界ê以前，已經有準備tīhia hitê無看見ê世界。未顯現tī chitpêng ê 進前，就已經老早tī hitpêng lóng知hitê事實。」Tiàm tī hitê親切ê世界，「Tī起頭有道，道kap上帝同在，道就是上帝。」Tī hitê遠遠永遠ê世界，上帝ê疼痛ê計畫中，就已經有準備上帝ê聖kiáⁿ化身ài「beh為tio̍h咱眾人以及咱ê拯救。」


所以咱beh追chhē咱ê主ê生活，tio̍h ài倒tńg想到真遠ê所在，是tio̍h ài pôaⁿ過咱ê常常ê氣力，所達ē到ê極點，是tio̍h ài到tī創世記teh講起源起頭上帝有創造天地，hit時koh起去bē算得ê時，是tio̍h ài到tī聖kiáⁿ化身，「希律王ê時，耶穌有出世tī偤太ê伯利恆。」Hit時koh起去無限量ê時，chiah ē thang追chhētio̍h咱ê主ê傳記ê起源。


頂面所講chiahê，是約翰teh寫基督傳ê態度。

我ài siàu念tio̍h tiàm tī以弗所hitê所疼ê年老ê監督，就是「耶穌所疼ê學生約翰，「當伊未死ê 進前，有坐teh gia̍h筆來寫hit本「咱ê主ê生涯，」hit本「一个老人ê記憶ê福音傳。」


耶穌在世三年久，tī巴勒斯坦極親密來kap伊交陪，tī伊約翰ê記憶中，有永遠ê基督，chitê khah深，嚴肅ê思想tīleh，chitê永遠ê基督，就是「tùi古早以來本來to̍h有ê，定定出現」tī世間。所以約翰有見證講：「Tī起頭有道，道kap上帝同在。道就是上帝。」Hit時約翰有想tio̍h永遠ê基督tī未化身ê 進前老早怎樣有teh看顧chitê可憐ê世界。當chitê世界m̄bat想tio̍h伊，iáu kap伊離遠遠tī hitê暗暗過去ê時，「祂已經tī世間，世間tùi祂來創造，也世間m̄bat祂。」「活命tī祂ê內面；chitê活命是人ê光。」「有真ê光來入世間，teh照萬人。」


以上所講chiahê，lóng是奧妙ê話，世間人ê思想，實在是oh得了解。真奇怪！Án怎講，「Chitê基督不時tīchia。祂tiàm tī宇宙內，做宇宙ê活命。祂tiàm tī人ê內面，做良心ê光。雖然咱m̄bat祂，iáu未有世間ê 進前，祂就已經khiā起tī咱中間。」這tútú是照Augustine（奧古斯丁)ê意思所講，基督教是tùi開闢天地ê時，就kap咱同在。這tútú是照 Tertullian ê心思中好膽來想講，tùi萬世以來基督就準備beh化身成做人。


約翰知tī未化身ê以前，親像tī地面上ê款式，祂有tùi tī自然、理性、良心，來啟示hitê無限量ê上帝。所以又採用當時希利尼人、偤太人，tī思想界所慣用hit句「上帝ê道」ê話，來見證講，「Tī起頭有道。」用chit字「道」來表明基督，初初聽了，是奇怪ê款。總是其實有表明chitê使徒ê中心思想，koh再也有利便ê所在，因為當時希利尼人ê哲學以及偤太人ê思想，lóng共通慣勢teh用hit句話。照希利尼ê哲學思想，簡略來講，人是bētàng看見，也bētàng摸tio̍h萬物ê無限量ê源頭。咱只有thang tùi tī咱ê身邊，tī世界中，祂所顯現ê來bat祂。所以in有用hit句súisúi，親像詩ê譬喻，來稱呼上帝所顯現ê，叫做是「祂ê道。」


請來想hitê理氣。若論咱人無論是誰，是án怎teh表現伊ê心思以及伊ê內面生活？只有是tùi伊所講出ê話。Tùi伊所講ê話，有表現伊本身，tùi伊本身kah咱交陪，來詳細說明伊ê心思，以及伊ê感情，來實行伊ê意向。Tùi伊ê心思、意向所發出ê話，有表出伊ê內面精神kah伊ê品性。所以講tùi伊ê話咱thang bat伊。


Taⁿ咱beh怎樣thang來bat hitê無限量，bētàng看見，bētàng bat ê上帝?只有thang tùi人ê良心、奇異ê活命、大風以及青天白日，暝間ê穹倉、奇異ê phahphúkng、súi ê地面、榮光ê海中，以及hitê teh養飼世間人ê黃金色ê麥園，tùi chiahê現象，thang來batI。Chiahê是上帝ê顯現，是祂對人所講ê話，就是伊ê道，無論啥款氣力來創造chiahê，連異邦人ê哲學者都承認講，這是「至高ê ê道。」


實在異邦人ê思想，是kantaⁿ ēthang想到chia niāniā。總是chitê使徒ê思想，是進入kohkhah深，伊知影有一个khah完全ê顯現tīleh。因為三年久ê中間，又kap伊chòhóe行tī巴勒斯坦ê田園，taⁿ chitmá伊知，祂是hitê khah完全ê顯現，是上帝對世間所講出ê道。所以又續接講，「道有成做肉體。」Chitê道，就是tī源起頭，tī微妙ê自然、神祕ê活命，有表現上帝ê，結局到hitê時期滿，就成做一个khah完全ê顯現。「道成肉體，khiā起tī咱中間，有恩典kah真理滿滿。」這就是上帝ê啟示ê極點，m̄nā是上帝啟示祂ê氣力以及祂ê偉大，亦是啟示祂ê心，祂ê無限量ê友愛kah疼痛。Tùi ánni，咱知約翰teh用chit句來稱呼祂上帝ê道，hitê全精神是親像chit款。


總是chitê可憐ê世界，tio̍h老早來thèng候hitê顯現。咱m̄知，啥事上帝延chhiân祂ê化身到hiahni̍h久，總是咱知，伊有teh看顧基督未出世以前hitê孤獨ê世界。咱知祂有tùi永遠來補充in所失落ê機會。上帝tī永遠ê chitpêng kah hitpêng ê中間，不時都teh做工。


咱大家卻是ēthang同情基督以前hiahê khiā起tī hitê孤獨ê世界ê人。In親像咱仝款，猶原有teh欣慕好ê心tīleh。In有in ê掛慮，in ê心猶原有動搖，in親像咱仝款，會曉大悲傷家己ê kiáⁿ死tī戰場。Tī in ê心神、肉體以及in ê景況，親像咱仝款，猶原有艱苦tīleh。可惜無有慈悲ê上帝thang親近。In悲慘來teh chhōe祂，in ê哲學家tùi自然界ê顯現來見證有一个造物主；總是自然界只有會指示咱bat祂是一个偉大koh有氣力ê niāniā。Κhah有文明ê民族，就將in ê推想來表現tī Jiûpítah(Jupitor)以及Jiûnó(Juno)ê神明。總是真可惜！Chit款神m̄是會聽憂悶ê人ê祈禱。在hiahê khah野蠻ê民族，hitê bētàng抵抗ê自然界ê大氣力，有hō͘ in不止驚惶。In聽見大風hiùhiù叫，樹枝si̍hsoaiⁿh叫，以及雷公sihnà，落雹ê情景，hit時in就chhiⁿ驚，來bih tī地陷內，來做偶像、貼符，服sāi求叫in，ǹg望thang鎮靜hitê極大氣力ê存在者ê受氣。Hiahê偶像就是in旨意beh來表現上帝。


咱kiàn讀古早ê歷史，sùsiông就thang知hitê可憐孤獨ê早ê世界，「有teh chhōe上帝。」In ê哲學、神話、偶像以及in所拜ê物，是in所chhōe ētio̍h一切ê結果，這是盡在可憐ê事。無一人thang報in知影in所teh欣慕ài知ê。In hoānsè ài問講，「伊kám是人格的ê上帝，祂kám有心情tīleh?伊kám有正義、疼痛ê心情? 伊kám 會聽苦難ê老母teh啼哭伊所失落ê kiáⁿ兒? 伊kám是bat teh siàu念咱世間人? 確實chit款ê僥疑，是thang可憐ê事。設使咱若無信上帝有照顧in，有一日，tī甚物世界，伊beh補充in所失落ê機會，咱thang想伊是夠額殘忍甘心放sak世間人。


上帝ê啟示有講，tio̍h將in交託上帝。基督有teh看顧in，耶穌基督三日久ê中間，有tùi十字架直直去chhōe hiahê tiàm tī「監內ê神魂」來tùi in傳好ê消息。


所以咱thang將舊約時代ê人交帶耶穌基督。Κámiáu有甚物khah tú好ê所在thang交帶?


Hitê久久長長烏暗ê時代，相續真久。照看上帝也無顯出甚物兆頭。總是tī hitê舊約時代，若看khah深，上帝ê計畫是已經無chheⁿkông，koh也無停睏，tīteh進行。用chēchē ê方法，「基督有teh準備祂ê化身。」Tī歷史中，咱無夠額知bat thang chhiau出伊所用ê法度。Κantaⁿ ēthang tùi推理來得tio̍h看見淡薄ê影跡而已。咱有看見古早眾邦國ê興亡，有亞述，有巴比倫，有波斯，有希利尼，有羅馬。咱亦有聽見古早，眾先知有宣言講，chiahê各國ê興亡，是屬tī hitê偉大ê計畫ê一部分，thang來完成耶和華ê大ê目的。


到有一日，咱有感觸tio̍h koh一屑á khah明ê光。Tī主前2000年ê有一日，有看見一个少年牧者，khiā tī敘利亞ê山頂，伊ê心內熱誠，khǹg高尚ê志氣，受揀召來離開拜偶像ê故鄉以及親chiâⁿ，出外去到tī伊所m̄知ê所在，chitê就是亞伯拉罕。亞伯拉罕tī伊ê心內聽見永遠者teh叫ê聲，就出發向前來盡伊ê使命。Tī不知不覺ê中間，伊進前來擔當行洗禮ê約翰ê工，tī舊約ê時代，「來準備主ê路。」Tùi ánni來開始偤太民族ê訓練。Tùichia起，偤太人特別有揀選來kah世間一般相隔離，開in ê心來承受上帝新ê啟示。In離別祖公ê偶像kah多神ê道理，來尊崇獨一ê上帝ê教示；chitê道理是以前m̄bat有一个民族所bat受ê。以後tī in ê歷史中，有聽見先知ê聲，來宣傳上帝義ê心志。Tī歷代ê先知ê中間，有講出真奧妙ê特別ê約束，就是講，tī後日偤太人以及in ê kiáⁿ孫tī眾邦國ê中間，beh得tio̍h大大ê祝福。Tī chiahê先知所看ê異象中，有一个無gōa分明ê人物，chia̍pchia̍p出現。Hitê無gōa分明ê人物，有ê看做是人，有ê看做是神，也有ê看做是大衛ê kiáⁿ、人子、上帝ê kiáⁿ、耶和華ê奴僕，神妙ê謀士，á是永遠統治世間ê平安ê人君；koh再有ê看做是羊羔，是beh hō͘人牽去thâi，來做咱ê主，擔當咱lóng總ê罪。


總講一句，就是人lóng teh注神thèng候上帝ê旨意顯明。M̄koh上帝猶是恬恬，lóng無動靜。總是偤太ê眾君王，以及眾先知是一直過往去。尚且偤太人soah tútio̍h國破，受掠來經驗hitê悽慘ê日子。Tùi ánni，偤太人四散khiā起tī普天下。世情ê變遷無常，有歡喜、有悲傷、有相爭、有犯罪，m̄koh，上帝猶原是靜靜，lóng無顯出甚物兆頭。