《綠色短評》

 | | | 轉寄

有人bē-giàn姓蔣，有人足hèng！

作者 李南衡, ChoânTâijī/全台字 by Chng Hūiphêng 2022.04.24

Choânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱ChoânTâiJī

《 Le̍ksek toánphêng 》　　　　 Lí Lâmhêng

　　　　Ū lâng bēgiàn sèⁿ Chiúⁿ, ū lâng chiok hèng!

Chin chē lâng lóng chaiiáⁿ Tiongkok ū chi̍t ūi gēsu̍t ka 艾未未, chit ūi īgī hūnchú sîsiông hoatpiáu tùi siāhōe bûnhòa ê phênglūn, i ê"pōe kut" kèngjiân sī ùi in lāupē thoân lâi ê. In lāupē sī jīcha̍p sèkí Tiongkok siōng kia̍tchhut ê hiāntāi sijîn 艾青, 艾青 pún miâ Chiúⁿ Chiàⁿhân, 1928 nî khó ji̍p Hângchiu Gēchoan Hōeōehē, 1929 nî khì Hoatkok liûha̍k. 1932 nî itgoe̍h hôekok, gō͘goe̍h tī siōnghái kaji̍p "Tiongkok Chósi̍t Bísu̍tka Liânbêng", tìsú chhitgoe̍h hō͘ Tiongkok Kokbîntóng ê bi̍tthàm lia̍h khì koaiⁿkaⁿ, chōe miâ sī "tianhok chènghú". I ê kái sèⁿ, ū chi̍t soeh sī kóng, tī ga̍ktiong ū chi̍t kang tio̍h thiⁿ chi̍t tiuⁿ pió, siá siūhêngjîn ê sèⁿmiâ, i siá "Chiúⁿ" jī kantāⁿ siá tio̍h chháu jī thâu （"艹"）, hutjiânkan siūⁿkhí lia̍h i lâi koaiⁿ ê Tiongkok Kokbîntóng thâulâng Chiúⁿ Κàichio̍h, huisiông siūkhì, ná ē kah chitê lâng kâng sèⁿ? Ūkàu soe! hiônghiông tī chháu jī thâu （"艹"）ê ēbīn phah chi̍tê chheá（"Ｘ"）, khòaⁿ khòaⁿ chi̍tē, chiongchhò chiūchhò, kái choh sèⁿ "艾" ma pí sèⁿ "Chiúⁿ" khah sóngkhoài, chhutga̍k liáuāu m̄nā só͘ū ê chhòngchok pitmiâ lóng kiò choh "艾青", liân sèⁿ mā chinchiàⁿ kái choh "艾".

ChiuⁿHàuchû khì pàihóng Ńg Bítu, kūi tī i ê bīnchêng kóng, góa sī lâi hōe sitlé chhē m̄tio̍h. Ńg Bítu móapak ê oànhūn, siūkhì, pisiong chò chi̍tē piàⁿchhutlâi, ùi i ê lāupē Ńg Tiâuji̍t — Jījīpat ánchóaⁿ hông lia̍h khì hông chhèngsat kóngkhí, kóng kàu Tiongkok Kokbîntóng, kóng kàu Chiúⁿ Κàichio̍h ánchóaⁿ ge̍ksat Tâioân lâng. I tongjiân chaiiáⁿ kūi tī i bīnchêng chitê lâng sī Tonggô͘ Tāiha̍k hāutiúⁿ Chiuⁿ Hàuchû, Chiúⁿ Κàichio̍h ê hāuseⁿ Chiúⁿ Kengkok ê siangseⁿá kiáⁿ, kípān kòe Tâioân thâuchi̍t piàn ê Jījīpat tuisu imga̍khōe. Kūi tī i bīnchêng ê Chiuⁿ Hàuchû chi̍t kù ōe to bô ìn, mē i chi̍ttiámgōa cheng bô thêng liáuāu, Ńg Bítu chiah kóng, hó ah bián kūi, khílâi! Tng i khòaⁿtio̍h taⁿthâu khílâi ê Chiuⁿ Hàuchû móabīn ê ba̍ksái, kóaⁿkín kā hû khí lâi, kā lám tiâutiâu, kui bīn lóng sī ba̍ksái ê Ńg Bítu kóng, m̄ hó koh khàu, m̄ hó koh khàu, góa jīn lí choh siótī. Chitkhoán ê Chiuⁿ Hàuchû ta̍ttit lán chunkèng, tio̍h sī chit khoán ê Chiuⁿ Hàuchû itti̍t kàu sí lóng thiaⁿ in gōamá ê kàsī sèⁿ Chiuⁿ.

　　 Sìgoe̍h chhesì, ū beh chham soán Tâipak chhītiúⁿ ê Tiongkok Kokbîntóng li̍púi Chiúⁿ Bānan, chiapsiū kìchiá hóngbūn ê sî kóng, Chiúⁿ Κàichio̍h kah Chiúⁿ Kengkok ê konglô sī kā Tâioân bînchú ê kichhó͘ phah hósè, sinûi Chiúⁿka ê āutāi, kámkak chin kongêng. I goânpún sèⁿ Chiuⁿ, 2005 nî saⁿgoe̍h, in lāupē Chiuⁿ Hàugiâm kengiû Tâipakchhī chènghú Bînchèngkio̍k , Lāichèngpō͘, Hoatbūpō͘ téng pō͘mn̂g chi̍t hēlia̍t hokcha̍p ê hoatlu̍t thêngsū, ùi sèⁿ Chiuⁿ kái choh sèⁿ Chiúⁿ.

　　 Sìgoe̍h chhegō͘, Bînchìntóng Sinpakchhī gīoân chho͘soán chhamsoánlâng Tân Náijû, khì kàu Sintiàm Tēsaⁿ Kongbōng kah Ankheⁿ Hêngtiûⁿ kūchí sîchhâ, chia sī 1950 nîtāi ūitio̍h tāithè Bétiûⁿteng Hêngtiûⁿ chiah siatli̍p ê, chin chē Tâioân chengeng tī chia hông chhèngsat. Tân Náijû kóng chin chē síhêng ê chhâikoat sī Chiúⁿ Κàichio̍h chóngthóng púnlâng chhiamsú ê. Chiúⁿ Kengkok tngnî hūchek chútō chêngtī tanūi, i ínchún te̍kbū ētàng bô kengkòe chèngtong thêngsū lia̍h lâng, koh ēng khokhêng sūhāu. Tân Náijû beh kā Chiúⁿ Bānan kóng, bînchú chūiû, chū lâi m̄ sī thiⁿ laklo̍hlâi ê, sī chi̍ttāi chi̍ttāi Tâioânlâng ēng chhengchhun kah seⁿmiā ōaⁿlâiê, choa̍ttùi m̄ sī to̍kchhâi chiá ê unsù!

　　 Chhùbīê sī, ū lâng bēgiàn sèⁿ Chiúⁿ, ū lâng chiok hèng! 　　(220408)
Chù, 艾未未 　　艾青 　　艾　　 chhiáⁿ liām Hôagí

Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版

《 Le̍k-sek toán-phêng 》　　　　 Lí Lâm-hêng

　　　　Ū lâng bē-giàn sèⁿ Chiúⁿ, ū lâng chiok hèng!

Chin chē lâng lóng chai-iáⁿ Tiong-kok ū chi̍t ūi gē-su̍t -ka 艾未未, chit ūi ī-gī hūn-chú sî-siông hoat-piáu tùi siā-hōe bûn-hòa ê phêng-lūn, i ê"pōe kut" kèng-jiân sī ùi in lāu-pē thoân lâi ê. In lāu-pē sī jī-cha̍p sè-kí Tiong-kok siōng kia̍t-chhut ê hiān-tāi si-jîn 艾青, 艾青 pún miâ Chiúⁿ Chiàⁿ-hân, 1928 nî khó ji̍p Hâng-chiu Gē-choan Hōe-ōe-hē, 1929 nî khì Hoat-kok liû-ha̍k. 1932 nî it-goe̍h hôe-kok, gō͘-goe̍h tī siōng-hái ka-ji̍p "Tiong-kok Chó-si̍t Bí-su̍t-ka Liân-bêng", tì-sú chhit-goe̍h hō͘ Tiong-kok Kok-bîn-tóng ê bi̍t-thàm lia̍h khì koaiⁿ-kaⁿ, chōe miâ sī "tian-hok chèng-hú". I ê kái sèⁿ, ū chi̍t soeh sī kóng, tī ga̍k-tiong ū chi̍t kang tio̍h thiⁿ chi̍t tiuⁿ pió, siá siū-hêng-jîn ê sèⁿ-miâ, i siá "Chiúⁿ" jī kan-tāⁿ siá tio̍h chháu jī thâu （"艹"）, hut-jiân-kan siūⁿ-khí lia̍h i lâi koaiⁿ ê Tiong-kok Kok-bîn-tóng thâu-lâng Chiúⁿ Κài-chio̍h, hui-siông siū-khì, ná ē kah chit-ê lâng kâng sèⁿ? Ū-kàu soe! hiông-hiông tī chháu jī thâu （"艹"）ê ē-bīn phah chi̍t-ê chhe-á（"Ｘ"）, khòaⁿ khòaⁿ chi̍t-ē, chiong-chhò chiū-chhò, kái choh sèⁿ "艾" ma pí sèⁿ "Chiúⁿ" khah sóng-khoài, chhut-ga̍k liáu-āu m̄-nā só͘-ū ê chhòng-chok pit-miâ lóng kiò choh "艾青", liân sèⁿ mā chin-chiàⁿ kái choh "艾".

ChiuⁿHàu-chû khì pài-hóng Ńg Bí-tu, kūi tī i ê bīn-chêng kóng, góa sī lâi hōe sit-lé chhē m̄-tio̍h. Ńg Bí-tu móa-pak ê oàn-hūn, siū-khì, pi-siong chò chi̍t-ē piàⁿ--chhut-lâi, ùi i ê lāu-pē Ńg Tiâu-ji̍t — Jī-jī-pat án-chóaⁿ hông lia̍h khì hông chhèng-sat kóng-khí, kóng kàu Tiong-kok Kok-bîn-tóng, kóng kàu Chiúⁿ Κài-chio̍h án-chóaⁿ ge̍k-sat Tâi-oân lâng. I tong-jiân chai-iáⁿ kūi tī i bīn-chêng chit-ê lâng sī Tong-gô͘ Tāi-ha̍k hāu-tiúⁿ Chiuⁿ Hàu-chû, Chiúⁿ Κài-chio̍h ê hāu-seⁿ Chiúⁿ Keng-kok ê siang-seⁿ-á kiáⁿ, kí-pān kòe Tâi-oân thâu-chi̍t piàn ê Jī-jī-pat tui-su im-ga̍k-hōe. Kūi tī i bīn-chêng ê Chiuⁿ Hàu-chû chi̍t kù ōe to bô ìn, mē i chi̍t-tiám-gōa cheng bô thêng liáu-āu, Ńg Bí-tu chiah kóng, hó ah bián kūi, khí-lâi! Tng i khòaⁿ-tio̍h taⁿ-thâu khí-lâi ê Chiuⁿ Hàu-chû móa-bīn ê ba̍k-sái, kóaⁿ-kín kā hû--khí-lâi, kā lám tiâu-tiâu, kui bīn lóng sī ba̍k-sái ê Ńg Bí-tu kóng, m̄ hó koh khàu, m̄ hó koh khàu, góa jīn lí choh sió-tī. Chit-khoán ê Chiuⁿ Hàu-chû ta̍t-tit lán chun-kèng, tio̍h sī chit khoán ê Chiuⁿ Hàu-chû it-ti̍t kàu sí lóng thiaⁿ in gōa-má ê kà-sī sèⁿ Chiuⁿ.

　　 Sì-goe̍h chhe-sì, ū beh chham soán Tâi-pak chhī-tiúⁿ ê Tiong-kok Kok-bîn-tóng li̍p-úi Chiúⁿ Bān-an, chiap-siū kì-chiá hóng-būn ê sî kóng, Chiúⁿ Κài-chio̍h kah Chiúⁿ Keng-kok ê kong-lô sī kā Tâi-oân bîn-chú ê ki-chhó͘ phah hó-sè, sin-ûi Chiúⁿ--ka ê āu-tāi, kám-kak chin kong-êng. I goân-pún sèⁿ Chiuⁿ, 2005 nî saⁿ-goe̍h, in lāu-pē Chiuⁿ Hàu-giâm keng-iû Tâi-pak-chhī chèng-hú Bîn-chèng-kio̍k , Lāi-chèng-pō͘, Hoat-bū-pō͘ téng pō͘-mn̂g chi̍t hē-lia̍t hok-cha̍p ê hoat-lu̍t thêng-sū, ùi sèⁿ Chiuⁿ kái choh sèⁿ Chiúⁿ.

　　 Sì-goe̍h chhe-gō͘, Bîn-chìn-tóng Sin-pak-chhī gī-oân chho͘-soán chham-soán-lâng Tân Nái-jû, khì kàu Sin-tiàm Tē-saⁿ Kong-bōng kah An-kheⁿ Hêng-tiûⁿ kū-chí sî-chhâ, chia sī 1950 nî-tāi ūi-tio̍h tāi-thè Bé-tiûⁿ-teng Hêng-tiûⁿ chiah siat-li̍p ê, chin chē Tâi-oân cheng-eng tī chia hông chhèng-sat. Tân Nái-jû kóng chin chē sí-hêng ê chhâi-koat sī Chiúⁿ Κài-chio̍h chóng-thóng pún-lâng chhiam-sú ê. Chiúⁿ Keng-kok tng-nî hū-chek chú-tō chêng-tī tan-ūi, i ín-chún te̍k-bū ē-tàng bô keng-kòe chèng-tong thêng-sū lia̍h lâng, koh ēng khok-hêng sū-hāu. Tân Nái-jû beh kā Chiúⁿ Bān-an kóng, bîn-chú chū-iû, chū lâi m̄ sī thiⁿ lak--lo̍h-lâi ê, sī chi̍t-tāi chi̍t-tāi Tâi-oân-lâng ēng chheng-chhun kah seⁿ-miā ōaⁿ--lâi-ê, choa̍t-tùi m̄ sī to̍k-chhâi chiá ê un-sù!

　　 Chhù-bī--ê sī, ū lâng bē-giàn sèⁿ Chiúⁿ, ū lâng chiok hèng! 　　(220408)
Chù, 艾未未 　　艾青 　　艾　　 chhiáⁿ liām Hôa-gí


真chē人lóng知影中國有一位藝術家艾未未，chit位異議份子時常發表對社會文化ê評論，伊ê「背骨」竟然是ùi in老父傳來ê。in老父是二十世紀中國上傑出ê現代詩人艾青，艾青本名蔣正涵，1928年考入杭州藝專繪畫系，1929年去法國留學。1932年一月回國，五月tī上海加入「中國左翼美術家聯盟」，致使七月hō͘中國國民黨ê密探lia̍h去關監，罪名是「顛覆政府」。伊ê改姓，有一說是講，tī獄中有一工tio̍h填一張表，寫受刑人ê姓名，伊寫「蔣」字干單寫tio̍h草字頭（「艹」），忽然間想起lia̍h伊來關ê中國國民黨頭人蔣介石，非常受氣：那ēkah chit-ê人仝姓？有夠衰！雄雄tī草字頭（「艹」）ê下面拍一個叉á（「Ｘ」），看看一下，將錯就錯，改作姓「艾」ma比姓「蔣」khah爽快，出獄了後m̄-nā所有ê創作筆名lóng叫作「艾青」，連姓mā真正改作「艾」。

章孝慈去拜訪阮美姝（Ńg bí-tu），跪tī伊ê面前講：我是來會失禮chhē m̄-tio̍h。阮美姝滿腹ê怨恨、受氣、悲傷做一下拼出來，ùi伊ê老父阮朝日—二二八按怎hônglia̍h去hông銃殺講起，講到中國國民黨、講到蔣介石按怎虐殺台灣人。伊當然知影跪tī伊面前chit-ê人是東吳大學校長章孝慈、蔣介石ê後生蔣經國ê雙生á kiáⁿ，舉辦過台灣頭一遍ê二二八追思音樂會。跪tī伊面前ê章孝慈一句話都無應，罵伊一點外鐘無停了後，阮美姝才講：好ah免跪，起來！當伊看tio̍h taⁿ頭起來ê章孝慈滿面ê目屎，趕緊kā扶起來，kā攬tiâu-tiâu，歸面lóng是目屎ê阮美姝講：m̄好koh哭，m̄好koh哭，我認你作小弟。Chit款ê章孝慈值得咱尊敬，tio̍h是chit款ê章孝慈一直到死lóng聽in外媽ê教示姓章。

　　四月初四，有beh參選台北市長ê中國國民黨立委蔣萬安，接受記者訪問ê時講：蔣介石kah蔣經國ê功勞是kā台灣民主ê基礎拍好勢，身為蔣家ê後代，感覺真光榮。伊原本姓章，2005年三月，in老父章孝嚴經由台北市政府民政局、內政部、法務部等部門一系列複雜ê法律程序，ùi姓章改作姓蔣。

　　四月初五，民進黨新北市議員初選參選人陳乃瑜，去到新店第三公墓kah安坑刑場舊址視察，chia是1950年代為tio̍h代替馬場町刑場才設立ê，真chē台灣精英tīchia hông銃殺。陳乃瑜講真chē死刑ê裁決是蔣介石總統本人簽署ê。蔣經國當年負責主導情治單位，伊允准特務ē-tàng無經過正當程序lia̍h人、koh用酷刑侍候。陳乃瑜beh kā蔣萬安講：民主自由，自來m̄是天lak落來ê，是一代一代台灣人用青春kah生命換來ê，絕對m̄是獨裁者ê恩賜！

　　趣味ê是：有人bē-giàn姓蔣，有人足興！　　(220408)
註：艾未未　　艾青　　艾　　請唸華語