《綠色短評》

 | | | 轉寄

任何人lóng m̄是一粒孤島！

作者 李南衡, ChoânTâijī/全台字 by Chng Hūiphêng 2023.07.02

Choânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱ChoânTâiJī

《 Le̍ksek toánphêng 》 Lí Lâmhêng

　　　　　　　　　 Jīmhô lâng lóng m̄ sī chi̍t lia̍p ko͘tó! 　

La̍kcha̍p kúi nî chêng tha̍k Tanghái Tāiha̍k ê sî, ū chi̍t ūi gōakok lāusu kà goán chhiùⁿ chi̍t siú koa, 《 Jīmhô lâng lóng m̄ sī chi̍t lia̍p ko͘tó 》(No Man is an Island) ēkìtit koasû kóng,"jīmhô lâng lóng m̄ sī chi̍t lia̍p ko͘tó, jīmhô lâng lóng bô ko͘toaⁿ. Pa̍t lâng ê hoaⁿhí sī góa ê hoaⁿhí, pa̍t lâng ê pisiong mā sī góa ê pisiong. Ta̍kê hō͘siong suiàu, póhō͘ lí tio̍h sī chiàukò͘ góa kakī, ta̍kê náchhiūⁿ hiaⁿtī, ta̍kê lóng sī pêngiú."

　　 Jīmhô lâng lóng m̄ sī chi̍t lia̍p ko͘tó, hôhòng chi̍tê kokka.

　　2022 nî jīgoe̍h jīsì, Gôlô chìnkun chhimlio̍k kehpiah kok 烏克蘭 kàu taⁿ íkeng sìpah gōa kang, Gôlô tútú phah 烏克蘭ê thâu chi̍t kò͘ goe̍h, 烏克蘭 ko͘toaⁿ hùnchiàn náchhiūⁿ bô lâng chhah i, tán kàu Bíkok téng Pakiok kokka khaisí oânchō͘ kok chióng sinhêng búkhì chongpī liáuāu, 烏克蘭 chiah sūkhì tōachín, jú chiàn jú ióng. Bô pòaⁿ nî, lán chhian siūⁿ bān siūⁿ mā siūⁿ bē kàu chit tiûⁿ chiàncheng ē hō͘ Huichiu kúi ê kokka aipē kiòbó. Inūi chiàncheng tìsú 烏克蘭chitê sèkài niûchhng bô hoattō͘ chhutkháu niûsi̍t khì Huichiu. Hókachài, kūnî chhitgoe̍h jījī, Liânha̍pkok, Gôlô, Thó͘níkî kah 烏克蘭 ū chhioksêng "O͘hái kokmi̍h chhiònggī", ínchún kengiû O͘hái "háisiōng jîntō chúgī hānglō͘", ùi 烏克蘭ê saⁿ ê chúiàu kángkháu hiòng sèkài kok tē chhutkháu kokmi̍h kah kîtha chia̍hmi̍h. Ū siókhóa oān kái pō͘hūn aple̍k, tānsī Gôlô Phûteng chóngthóng itchài àmsī bô beh koh kèsio̍k. Ùi ánne lán chaiiáⁿ 烏克蘭 goânpún tio̍h m̄ sī chi̍tê ko͘toaⁿ ê kokka, ū chin chē Huichiu kokka tánthāi i ê niûsi̍t kiòngèng.

　　 La̍kgoe̍h cha̍psì, Huichiu Saiásoaⁿ Bío (Julius Bio) chóngthóng ho͘io̍k GôO͘ sianghong kiōngtông ló͘le̍k kiatsok chiàncheng, chit tiûⁿ chiàncheng íkeng tìsú Huichiu tōapō͘hūn tēkhu ê chia̍hmi̍h kèsiàu tōa khí. Kiⁿî beh piàⁿliânjīm ê Bío chóngthóng, pí siáⁿ lâng to khah koansim koklāi ê kengchè úntēng. La̍kgoe̍h cha̍pla̍k, iû 塞內加爾chóngthóng 薩爾kah Lamhui chóngthóng 拉馬福薩chhōa thoân ê Huichiu hôpêng tāipiáu thoân kàu 烏克蘭, sêngoân paukoat Lamhui, 塞內加爾, 尚比亞, 葛摩 liânbêng ê chóngthóng kah 烏干達, Aigi̍p téng kok ê kokip koaⁿoân. In pe kàu 基輔 liáuāu, 烏克蘭 seng anpâi in chiânóng布查chhinba̍k khòaⁿ Gôlô kun tô͘sat ê chèngkì, jiânāu chiah kah澤倫斯基 chóngthóng hōetâm. La̍kgoe̍h cha̍pla̍k khah òaⁿ choán óng Gôlô 聖彼得堡, la̍kgoe̍h cha̍pchhit kah Gôlô chóngthóng Phûteng hōetâm. Chiahê Huichiu léngtōjîn ho͘io̍k thàukòe gōakau chhiútōaⁿ hôpêng tâmphòaⁿ lâi káikoat O͘Gô chhiongtu̍t, tī chho͘pō͘ kaitōaⁿ ē thêchhut chi̍t hēlia̍t "sìnjīm kiànli̍p chhòsi", paukoat ho͘io̍k Gôlô thiat kun, íki̍p káitû tùi Gôlô ê chèchhâi. Bôêng choh in bôêng, tānsī lán siongsìn in chit piàn ê sêngkó iúhān.

Goânpún tī O͘Gô chiàncheng tiong itti̍t póchhî tiongli̍p ê Huichiu kokka, ná ē siochio khì 烏克蘭kah Gôlô chò hôpêng sùchiá leh? tongjiân sī ūitio̍h kakī ê jînbîn sengoa̍h. In O͘Gô chiàncheng kā choânkiû niûsi̍t kiòngèng lońg phah loān khì, chia̍hmi̍h kèsiàu khíkè jú hiông, tìsú Huichiu goânpún tio̍h ū ê iaugō gûiki koh khah giâmtiōng.

Jīmhô lâng lóng m̄ sī chi̍t lia̍p ko͘tó, jīmhô kokka mā bô engkai ko͘toaⁿ, góa bô ê bu̍tchu lí bē góa, lí bô ê bu̍tchu góa kiòngèng hō͘ lí, kok kah kok chi kan hôpêng tàutīn káⁿ m̄ sī chiâⁿ hó?

Jīmhô lâng lóng m̄ sī chi̍t lia̍p ko͘tó, jīmhô kokka mā bô engkai ko͘toaⁿ! 　　(230622)


Chù,烏克蘭　塞內加爾　薩爾　拉馬福薩　尚比亞 葛摩　基輔 布查 澤倫斯基　　 chhiáⁿ liām Hôagí


Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版


《 Le̍k-sek toán-phêng 》 Lí Lâm-hêng

　　　　　　　　　 Jīm-hô lâng lóng m̄ sī chi̍t lia̍p ko͘-tó! 　

La̍k-cha̍p kúi nî chêng tha̍k Tang-hái Tāi-ha̍k ê sî, ū chi̍t ūi gōa-kok lāu-su kà goán chhiùⁿ chi̍t siú koa, 《 Jīm-hô lâng lóng m̄ sī chi̍t lia̍p ko͘-tó 》(No Man is an Island) ē-kì-tit koa-sû kóng,"jīm-hô lâng lóng m̄ sī chi̍t lia̍p ko͘-tó, jīm-hô lâng lóng bô ko͘-toaⁿ. Pa̍t lâng ê hoaⁿ-hí sī góa ê hoaⁿ-hí, pa̍t lâng ê pi-siong mā sī góa ê pi-siong. Ta̍k-ê hō͘-siong su-iàu, pó-hō͘ lí tio̍h sī chiàu-kò͘ góa ka-kī, ta̍k-ê ná-chhiūⁿ hiaⁿ-tī, ta̍k-ê lóng sī pêng-iú."

　　 Jīm-hô lâng lóng m̄ sī chi̍t lia̍p ko͘-tó, hô-hòng chi̍t-ê kok-ka.

　　2022 nî jī-goe̍h jī-sì, Gô-lô chìn-kun chhim-lio̍k keh-piah kok 烏克蘭 kàu taⁿ í-keng sì-pah gōa kang, Gô-lô tú-tú phah 烏克蘭ê thâu chi̍t kò͘ goe̍h, 烏克蘭 ko͘-toaⁿ hùn-chiàn ná-chhiūⁿ bô lâng chhah i, tán kàu Bí-kok téng Pak-iok kok-ka khai-sí oân-chō͘ kok chióng sin-hêng bú-khì chong-pī liáu-āu, 烏克蘭 chiah sū-khì tōa-chín, jú chiàn jú ióng. Bô pòaⁿ nî, lán chhian siūⁿ bān siūⁿ mā siūⁿ bē kàu chit tiûⁿ chiàn-cheng ē hō͘ Hui-chiu kúi ê kok-ka ai-pē kiò-bó. In-ūi chiàn-cheng tì-sú 烏克蘭chit-ê sè-kài niû-chhng bô hoat-tō͘ chhut-kháu niû-si̍t khì Hui-chiu. Hó-ka-chài, kū-nî chhit-goe̍h jī-jī, Liân-ha̍p-kok, Gô-lô, Thó͘-ní-kî kah 烏克蘭 ū chhiok-sêng "O͘-hái kok-mi̍h chhiòng-gī", ín-chún keng-iû O͘-hái "hái-siōng jîn-tō chú-gī hāng-lō͘", ùi 烏克蘭ê saⁿ ê chú-iàu káng-kháu hiòng sè-kài kok tē chhut-kháu kok-mi̍h kah kî-tha chia̍h-mi̍h. Ū sió-khóa oān kái pō͘-hūn ap-le̍k, tān-sī Gô-lô Phû-teng chóng-thóng it-chài àm-sī bô beh koh kè-sio̍k. Ùi án-ne lán chai-iáⁿ 烏克蘭 goân-pún tio̍h m̄ sī chi̍t-ê ko͘-toaⁿ ê kok-ka, ū chin chē Hui-chiu kok-ka tán-thāi i ê niû-si̍t kiòng-èng.

　　 La̍k-goe̍h cha̍p-sì, Hui-chiu Sai-á-soaⁿ Bí-o (Julius Bio) chóng-thóng ho͘-io̍k Gô-O͘ siang-hong kiōng-tông ló͘-le̍k kiat-sok chiàn-cheng, chit tiûⁿ chiàn-cheng í-keng tì-sú Hui-chiu tōa-pō͘-hūn tē-khu ê chia̍h-mi̍h kè-siàu tōa khí. Kin-nî beh piàⁿliân-jīm ê Bí-o chóng-thóng, pí siáⁿ lâng to khah koan-sim kok-lāi ê keng-chè ún-tēng. La̍k-goe̍h cha̍p-la̍k, iû 塞內加爾chóng-thóng 薩爾kah Lamhui chóng-thóng 拉馬福薩chhōa thoân ê Hui-chiu hô-pêng tāi-piáu thoân kàu 烏克蘭, sêng-oân pau-koat Lamhui, 塞內加爾, 尚比亞, 葛摩 liân-bêng ê chóng-thóng kah 烏干達, Ai-gi̍p téng kok ê ko-kip koaⁿ-oân. In pe kàu 基輔 liáu-āu, 烏克蘭 seng an-pâi in chiân-óng布查chhin-ba̍k khòaⁿ Gô-lô kun tô͘-sat ê chèng-kì, jiân-āu chiah kah澤倫斯基 chóng-thóng hōe-tâm. La̍k-goe̍h cha̍p-la̍k khah òaⁿ choán óng Gô-lô 聖彼得堡, la̍k-goe̍h cha̍p-chhit kah Gô-lô chóng-thóng Phû-teng hōe-tâm. Chiah-ê Hui-chiu léng-tō-jîn ho͘-io̍k thàu-kòe gōa-kau chhiú-tōaⁿ hô-pêng tâm-phòaⁿ lâi kái-koat O͘-Gô chhiong-tu̍t, tī chho͘-pō͘ kai-tōaⁿ ē thê-chhut chi̍t hē-lia̍t "sìn-jīm kiàn-li̍p chhò-si", pau-koat ho͘-io̍k Gô-lô thiat kun, í-ki̍p kái-tû tùi Gô-lô ê chè-chhâi. Bô-êng choh in bô-êng, tān-sī lán siong-sìn in chit piàn ê sêng-kó iú-hān.

Goân-pún tī O͘-Gô chiàn-cheng tiong it-ti̍t pó-chhî tiong-li̍p ê Hui-chiu kok-ka, ná ē sio-chio khì 烏克蘭kah Gô-lô chò hô-pêng sù-chiá leh? tong-jiân sī ūi-tio̍h ka-kī ê jîn-bîn seng-oa̍h. In O͘-Gô chiàn-cheng kā choân-kiû niû-si̍t kiòng-èng lońg phah loān khì, chia̍h-mi̍h kè-siàu khí-kè jú hiông, tì-sú Hui-chiu goân-pún tio̍h ū ê iau-gō gûi-ki koh khah giâm-tiōng.

Jīm-hô lâng lóng m̄ sī chi̍t lia̍p ko͘-tó, jīm-hô kok-ka mā bô eng-kai ko͘-toaⁿ, góa bô ê bu̍t-chu lí bē góa, lí bô ê bu̍t-chu góa kiòng-èng hō͘ lí, kok kah kok chi kan hô-pêng tàu-tīn káⁿ m̄ sī chiâⁿ hó?

Jīm-hô lâng lóng m̄ sī chi̍t lia̍p ko͘-tó, jīm-hô kok-ka mā bô eng-kai ko͘-toaⁿ! 　　(230622)


Chù,烏克蘭　塞內加爾　薩爾　拉馬福薩　尚比亞 葛摩　基輔 布查 澤倫斯基　　 chhiáⁿ liām Hôa-gí



六十幾年前讀東海大學ê時，有一位外國老師教阮唱一首歌：《任何人lóng m̄是一粒孤島》（No Man is an Island）會記得歌詞講：「任何人lóng m̄是一粒孤島，任何人lóng無孤單。別人ê歡喜是我ê歡喜，別人ê悲傷mā是我ê悲傷。Ta̍k-ê互相需要，保護你tio̍h是照顧我家己，ta̍k-ê ná像兄弟，ta̍k-ê lóng是朋友。」

　　任何人lóng m̄是一粒孤島，何況一个國家。

　　2022年二月二四，俄羅進軍侵略隔壁國烏克蘭到taⁿ已經四百外工，俄羅抵抵拍烏克蘭ê頭一個月，烏克蘭孤單奮戰ná像無人插伊，等到美國等北約國家開始援助各種新型武器裝備了後，烏克蘭才士氣大振、愈戰愈勇。無半年，咱千想萬想mā想bē到chit場戰爭ē hō͘非洲幾个國家哀父叫母。因為戰爭致使烏克蘭chit-ê世界糧倉無法度出口糧食去非洲。好佳哉，舊年七月二二，聯合國、俄羅、土耳其kah烏克蘭有促成「黑海穀物倡議」，允准經由黑海「海上人道主義巷路」，ùi烏克蘭ê三个主要港口向世界各地出口穀物kah其他食物。有小khóa緩解部分壓力，但是俄羅浮丁總統一再暗示無beh koh繼續。Ùi án-ne咱知影烏克蘭原本tio̍h m̄是一個孤單ê國家，有真chē非洲國家等待伊ê糧食供應。

　　六月十四，非洲獅子山比奧（Julius Bio）總統呼籲俄烏雙方共同努力結束戰爭，這場戰爭已經致使非洲大部分地區ê食物價數大起。今年beh拼連任ê比奧總統，比啥人都khah關心國內ê經濟穩定。六月十六，由塞內加爾總統薩爾kah南非總統拉馬福薩chhōa團ê非洲和平代表團到烏克蘭，成員包括南非、塞內加爾、尚比亞、葛摩聯盟ê總統kah烏干達、埃及等國ê高級官員。In飛到基輔了後，烏克蘭先安排in前往布查親目看俄羅軍屠殺ê證據，然後才kah澤倫斯基總統會談。六月十六khah òaⁿ轉往俄羅聖彼得堡，六月十七kah俄羅總統浮丁會談。Chiah-ê非洲領導人呼籲透過外交手段和平談判來解決烏俄衝突，tī初步階段會提出一系列「信任建立措施」，包括呼籲俄羅撤軍，以及解除對俄羅ê制裁。無閒作in無閒，但是咱相信in chit遍ê成果有限。

原本tī烏俄戰爭中一直保持中立ê非洲國家，ná ē相招去烏克蘭kah俄羅做和平使者咧？當然是為tio̍h家己ê人民生活。因烏俄戰爭kā全球糧食供應lońg拍亂去，食物價數起價愈雄，致使非洲原本tio̍h有ê枵餓危機koh khah嚴重。

任何人lóng m̄是一粒孤島，任何國家mā無應該孤單，我無ê物資你賣我，你無ê物資我供應hō͘你，國kah國之間和平鬥陣敢m̄是chiâⁿ好？ 任何人lóng m̄是一粒孤島，任何國家mā無應該孤單！　　(230622)


註：烏克蘭　塞內加爾　薩爾　拉馬福薩　尚比亞　葛摩　基輔　布查　澤倫斯基　　請唸華語