《綠色短評》

 | | | 轉寄

為tio̍h無影無跡ê統一，講出「m̄是人」講ê話！

作者 李南衡, ChoânTâijī/全台字 by Chng Hūiphêng 2023.06.18



Choânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱ChoânTâiJī

《 Le̍ksek toánphêng 》 Lí Lâmhêng

　 Ūitio̍h bôiáⁿ bôchiah ê thóngit, kóngchhut "m̄ sī lâng" kóng ê ōe!

　　 Cháchêng ū chi̍t ūi lāu siansiⁿ kà góa siáⁿmi̍h kiò choh "jîntō chúgī", lán nā khòaⁿtio̍h chi̍tê lâng tng teh siūkhó͘, bôkoán i sī tó chi̍t kok ê lâng, i ê chongkàu sìngióng, i ê nîlêng, i ê sèngpia̍t, suijiân lán kah i oânchoân bô se̍ksāi, tānsī lán ē ùi lāisim hoatchhut tôngchêng m̄kam, siūⁿ beh khì kā pangbâng, ánne tio̍h sī jîntō chúgī. Chitê sim hoattián lo̍hkhì, khòaⁿtio̍h ū sìⁿmiā ê tōngbu̍t tio̍h siong ásī iaugō, lán mā ē hoatchhut liânbín tôngchêng ê sim, siūⁿ beh kā i pangbâng. Chiahê ōe góa itti̍t kì tī simkoaⁿ té.

　　 La̍kgoe̍h chhejī, sinbûn pòtō kóng chi̍t lépài chêng tī chi̍tê chōtâmhōe, chi̍t ūi Bíkok liûo̍h the̍h tio̍h phoksū ê Tiongkok ha̍kchiá Lí Gē kàusiū kóng, Bíkok lāichiàn ("Lâmpak chiàncheng" 1861 nî sìgoe̍h cha̍pjī 1865 nî sìgoe̍h chhekáu) hit tongsî Bíkok jînkháu 3,000 bān, lāichiàn síkhì 300 bān, chhaputto sí chi̍tsiâⁿ lâng. I kóng, Tiongkok ū thóngit ê le̍ksú thoânthóng, Chîn Síhông, Hàn Bútè tio̍h sī inūi ánne "miâ sôe chheⁿ sú". Tongkim Tiongkok léngsiù khì kàu kuntūi lāité, ūitio̍h "thóngit Tâioân" hoah chhut "lêngkhó sitkhì chheng kun, mā bē sái sitkhì chhù thô͘" ê kháuhō, Tiongkok Tāilio̍k ū chin chē lâng chúnpī chòchhut hiseng. Hiānchhúsî Tiongkok Tāilio̍k kah Tâioân jînkháu lóng chóng ū 14 ek, ūitio̍h chó͘kok thóngit, chúnkóng síkhì 1 ek 4 chhengbān lâng, sī chi̍tê siôngthài, kah Bíkok lāichiàn kāngkhoán jîí, jîchhiáⁿ tī jînlūi le̍ksú siōng kantaⁿ sǹg sī "小菜一碟" jîí.

　　 Khòaⁿ chitê pòtō, góa kuiê thâukhak phôe lóng bâ khílâi. Siūⁿ khòaⁿ māi, 1 ek 4 chhengbān lâng ūitio̍h chó͘kok thóngit chiànsí, m̄ sī kantaⁿ chi̍tê sò͘jī, múi chi̍tê sìⁿmiā lóng sī pó lóng tio̍h tinsioh, hôhòng múi chi̍tê lóng sī in pēbú ê simkoaⁿákiáⁿ, chìchió ū 2 ek 8 chhengbān ê pēbú kah 5 ek 6 chhengbān ê akong amá teh pisiong lâu ba̍ksái, chún nā lóng íkeng kiathun seⁿ chi̍tê gíná, chìchió koh ē ū 5 ek 6 chhengbān lâng teh pisiong lâu ba̍ksái. Ūitio̍h chhimchiàm pa̍t kok ê thó͘tē, sí hiah chē lâng hāi 10 kúi ek lâng pisiong lâu ba̍ksái káⁿ tio̍h?

　　 Tionghôa Jînbîn Kiōnghôkok chū lâi m̄bat koán kòe ê Tâioân, sī ánchóaⁿ piànchoh Tionghôa Jînbîn Kiōnghôkok putkhó hunkoah sînsèng léngthó͘ ê chi̍tpō͘hūn leh? Tionghôa Jînbîn Kiōnghôkok ū tó chi̍t hāng ētàng iúkoái Tâioân ê? Ùi chhunlítiúⁿ, hiongtìntiúⁿ , koān chhītiúⁿ, itti̍t kàu chóngthóng hù chóngthóng, kok kip ê bînì tāipiáu, lóng sī lán Tâioân lâng kakī soán chhutlâi ê, Tiongkok lâng ētàng soán siáⁿ? kokbîn só͘tit, chha Tâioân chi̍t tōa chat, giânlūn chhutpán chūiû, chongkàu sìngióng chūiû, thongsìn chūiû, jînbîn ê khoàilo̍k chísò͘, iliâu chúichún kah choânbîn kiānpó, tó chi̍t hāng Tiongkok ētàng kah Tâioân píphēng? chúichún khah kē ê ngē beh pēngthun chúichún khah koân ê kóng h choh "thóngit". Khah bô ê kóng beh thè khah ū ê bô͘ lī chōhok, m̄ kiaⁿ chhiò phòa lâng ê chhùi!

　　 Lí Gē kàusiū kóng, ūitio̍h chó͘kok thóngit, hiseng 1 ek 4 chhengbān lâng kantaⁿ sǹg sī "小菜一碟" jîí. 2,300 gōa nî chêng Tiongkok ha̍kchiá Bēngchú kóng;" Chhekún chi sim, jîn kai iú chi; Bû chhekún chi sim, hui jîn iá." ìsù sī kóng tôngchêng liânbín ê sim, múi chi̍tê lâng lóng ū, nāsī bô tôngchêng liânbín ê sim, m̄ sī lâng.

　　 Ūitio̍h bôiáⁿ bôchiah ê thóngit, kóngchhut "m sī lâng" kóng ê ōe. Khóliân ah! 　　(230609)


Chù," 小菜一碟"　　 chhiáⁿ liām Hôagí 惻隱之心，人皆有之；無惻隱之心，非人也。 Chhekún chi sim, jîn kai iú chi; Bû chhekún chi sim, hui jîn iá.


Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版


《 Le̍k-sek toán-phêng 》 Lí Lâm-hêng

　 Ūi-tio̍h bô-iáⁿ bô-chiah ê thóng-it, kóng-chhut "m̄ sī lâng" kóng ê ōe!

　　 Chá-chêng ū chi̍t ūi lāu sian-siⁿ kà góa siáⁿ-mi̍h kiò choh "jîn-tō chú-gī", lán nā khòaⁿ-tio̍h chi̍t-ê lâng tng teh siū-khó͘, bô-koán i sī tó chi̍t kok ê lâng, i ê chong-kàu sìn-gióng, i ê nî-lêng, i ê sèng-pia̍t, sui-jiân lán kah i oân-choân bô se̍k-sāi, tān-sī lán ē ùi lāi-sim hoat-chhut tông-chêng m̄-kam, siūⁿ beh khì kā pang-bâng, án-ne tio̍h sī jîn-tō chú-gī. Chit-ê sim hoat-tián lo̍h-khì, khòaⁿ-tio̍h ū sìⁿ-miā ê tōng-bu̍t tio̍h siong á-sī iau-gō, lán mā ē hoat-chhut liân-bín tông-chêng ê sim, siūⁿ beh kā i pang-bâng. Chiah-ê ōe góa it-ti̍t kì tī sim-koaⁿ té.

　　 La̍k-goe̍h chhe-jī, sin-bûn pò-tō kóng chi̍t lé-pài chêng tī chi̍t-ê chō-tâm-hōe, chi̍t ūi Bí-kok liû-o̍h the̍h tio̍h phok-sū ê Tiong-kok ha̍k-chiá Lí Gē kàu-siū kóng, Bí-kok lāi-chiàn ("Lâm-pak chiàn-cheng" 1861 nî sì-goe̍h cha̍p-jī - 1865 nî sì-goe̍h chhe-káu) hit tong-sî Bí-kok jîn-kháu 3,000 bān, lāi-chiàn sí-khì 300 bān, chha-put-to sí chi̍t-siâⁿ lâng. I kóng, Tiong-kok ū thóng-it ê le̍k-sú thoân-thóng, Chîn Sí-hông, Hàn Bú-tè tio̍h sī in-ūi án-ne "miâ sôe chheⁿ sú". Tong-kim Tiong-kok léng-siù khì kàu kun-tūi lāi-té, ūi-tio̍h "thóng-it Tâi-oân" hoah chhut "lêng-khó sit-khì chheng kun, mā bē sái sit-khì chhù thô͘" ê kháu-hō, Tiong-kok Tāi-lio̍k ū chin chē lâng chún-pī chò-chhut hi-seng. Hiān-chhú-sî Tiong-kok Tāi-lio̍k kah Tâi-oân jîn-kháu lóng chóng ū 14 ek, ūi-tio̍h chó͘-kok thóng-it, chún-kóng sí-khì 1 ek 4 chheng-bān lâng, sī chi̍t-ê siông-thài, kah Bí-kok lāi-chiàn kāng-khoán jî-í, jî-chhiáⁿ tī jîn-lūi le̍k-sú siōng kan-taⁿ sǹg sī "小菜一碟" jî-í.

　　 Khòaⁿ chit-ê pò-tō, góa kui-ê thâu-khak phôe lóng bâ khí-lâi. Siūⁿ khòaⁿ māi, 1 ek 4 chheng-bān lâng ūi-tio̍h chó͘-kok thóng-it chiàn-sí, m̄ sī kan-taⁿ chi̍t-ê sò͘-jī, múi chi̍t-ê sìⁿ-miā lóng sī pó lóng tio̍h tin-sioh, hô-hòng múi chi̍t-ê lóng sī in pē-bú ê sim-koaⁿ-á-kiáⁿ, chì-chió ū 2 ek 8 chheng-bān ê pē-bú kah 5 ek 6 chheng-bān ê a-kong a-má teh pi-siong lâu ba̍k-sái, chún nā lóng í-keng kiat-hun seⁿ chi̍t-ê gín-á, chì-chió koh ē ū 5 ek 6 chheng-bān lâng teh pi-siong lâu ba̍k-sái. Ūi-tio̍h chhim-chiàm pa̍t kok ê thó͘-tē, sí hiah chē lâng hāi 10 kúi ek lâng pi-siong lâu ba̍k-sái káⁿ tio̍h?

　　 Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok chū lâi m̄-bat koán kòe ê Tâi-oân, sī án-chóaⁿ piàn-choh Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok put-khó hun-koah sîn-sèng léng-thó͘ ê chi̍t-pō͘-hūn leh? Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok ū tó chi̍t hāng ē-tàng iú-koái Tâi-oân ê? Ùi chhun-lí-tiúⁿ, hiong-tìn-tiúⁿ , koān chhī-tiúⁿ, it-ti̍t kàu chóng-thóng hù chóng-thóng, kok kip ê bîn-ì tāi-piáu, lóng sī lán Tâi-oân lâng ka-kī soán chhut-lâi ê, Tiong-kok lâng ē-tàng soán siáⁿ? kok-bîn só͘-tit, chha Tâi-oân chi̍t tōa chat, giân-lūn chhut-pán chū-iû, chong-kàu sìn-gióng chū-iû, thong-sìn chū-iû, jîn-bîn ê khoài-lo̍k chí-sò͘, i-liâu chúi-chún kah choân-bîn kiān-pó, tó chi̍t hāng Tiong-kok ē-tàng kah Tâi-oân pí-phēng? chúi-chún khah kē ê ngē beh pēng-thun chúi-chún khah koân ê kóng hō-choh "thóng-it". Khah bô ê kóng beh thè khah ū ê bô͘ lī chō-hok, m̄ kiaⁿ chhiò phòa lâng ê chhùi!

　　 Lí Gē kàu-siū kóng, ūi-tio̍h chó͘-kok thóng-it, hi-seng 1 ek 4 chheng-bān lâng kan-taⁿ sǹg sī "小菜一碟" jî-í. 2,300 gōa nî chêng Tiong-kok ha̍k-chiá Bēng-chú kóng;" Chhek-ún chi sim, jîn kai iú chi; Bû chhek-ún chi sim, hui jîn iá." ì-sù sī kóng tông-chêng liân-bín ê sim, múi chi̍t-ê lâng lóng ū, nā-sī bô tông-chêng liân-bín ê sim, m̄ sī lâng.

　　 Ūi-tio̍h bô-iáⁿ bô-chiah ê thóng-it, kóng-chhut "m sī lâng" kóng ê ōe. Khó-liân ah! 　　(230609)


Chù," 小菜一碟"　　 chhiáⁿ liām Hôa-gí 惻隱之心，人皆有之；無惻隱之心，非人也。 Chhek-ún chi sim, jîn kai iú chi; Bû chhek-ún chi sim, hui jîn iá.





　　早前有一位老先生教我啥物叫作「人道主義」：咱若看tio̍h一個人當teh受苦，無管伊是tó一國ê人，伊ê宗教信仰，伊ê年齡，伊ê性別，雖然咱kah伊完全無熟sāi，但是咱ē ùi內心發出同情m̄甘，想beh去kā幫忙，án-netio̍h是人道主義。Chit-ê心發展落去，看tio̍h有生命ê動物tio̍h傷抑是iau餓，咱māē發出憐憫同情ê心，想beh kā伊幫忙。Chiah-ê話我一直記tī心肝底。

　　六月初二，新聞報導講一禮拜前tī一個座談會，一位美國留學the̍h tio̍h博士ê中國學者李毅教授講，美國內戰（「南北戰爭」1861年四月十二– 1865年四月初九）hit當時美國人口3,000萬，內戰死去300萬，差不多死一成人。伊講，中國有統一ê歷史傳統，秦始皇、漢武帝tio̍h是因為án-ne「名垂青史」。當今中國領袖去到軍隊內底，為tio̍h「統一台灣」喝出「寧可失去千軍，mā bē使失去寸土」ê口號，中國大陸有真chē人準備做出犧牲。現此時中國大陸kah台灣人口lóng總有14億，為tio̍h祖國統一，準講死去1億4千萬人，是一個常態，kah美國內戰仝款而已，而且tī人類歷史上kan-taⁿ算是「小菜一碟」而已。

　　看chit-ê報導，我歸个頭殼皮lóng bâ起來。想看māi，1億4千萬人為tio̍h祖國統一戰死，m̄是kan-taⁿ一个數字，每一个生命lóng是寶lóng tio̍h珍惜，何況每一个lóng是in父母ê心肝ákiáⁿ，至少有2億8千萬ê父母kah 5億6千萬ê阿公阿媽teh悲傷流目屎，準若lóng已經結婚生一個gín-á，至少kohē有5億6千萬人teh悲傷流目屎。為tio̍h侵佔別國ê土地，死hiah chē人害10幾億人悲傷流目屎敢tio̍h？

　　中華人民共和國自來m̄-bat管過ê台灣，是按怎變作中華人民共和國不可分割神聖領土ê一部分leh？中華人民共和國有tó一項ē-tàng誘拐台灣ê？Ùi村里長、鄉鎮長、縣市長，一直到總統副總統，各級ê民意代表，lóng是咱台灣人家己選出來ê，中國人ē-tàng選啥？國民所得、差台灣一大截，言論出版自由、宗教信仰自由、通信自由，人民ê快樂指數，醫療水準kah全民健保，tó一項中國ē-tàng kah台灣比phēng？水準khah低-·ê 硬beh併吞水準khah koân-·ê講號作「統一」。Khah無-·ê講beh替khah有-·ê謀利造福，m̄驚笑破人ê嘴！

　　李毅教授講，為tio̍h祖國統一，犧牲1億4千萬人kan-taⁿ算是「小菜一碟」而已。2,300外年前中國學者孟子講；「惻隱之心，人皆有之；無惻隱之心，非人也。」意思是講同情憐憫ê心，每一個人lóng有，若是無同情憐憫ê心，m̄是人。

　　為tio̍h無影無跡ê統一，講出「m是人」講ê話。可憐啊！　　(230609)


註：「小菜一碟」　　請唸華語

惻隱之心，人皆有之；無惻隱之心，非人也。 Chhek-ún chi sim, jîn kai iú chi; Bû chhek-ún chi sim, hui jîn iá.