《綠色短評》

 | | | 轉寄

中國已經成作世界上大ê「記者監獄」！

作者 李南衡, ChoânTâijī/全台字 by Chng Hūiphêng 2023.05.21




Choânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱ChoânTâiJī

《 Le̍ksek toánphêng 》　 Lí Lâmhêng

Tiongkok íkeng chiâⁿchoh sèkài siōng tōa ê "kìchiá kaⁿga̍k"!

Gō͘goe̍h chhecha̍p sinbûn pòtō, O͘GÔ chiàncheng chìnhêng 1 nî gōalâi, íkeng ū kúi miâ sinbûn kìchiá tī chiânsòaⁿ chháihóng ê sî síbông, chhekáu ”Hoatsinsiā” chíchhut, chhekáu ”Hoatsinsiā” lipiáⁿ kìchiá Sohteng tī 烏克蘭 tangpō͘ siâⁿchhī Pahomuto hūkīn hō͘ hóechìⁿtôaⁿ tôaⁿ tio̍h sin bông, chiah 32 hòe. Sinbûn kìchiá sī ánchóaⁿ tio̍h kā koansim? inūi bôlūn sī choh hongthai, im tōachúi, tōa tē·tāng kok chióng thianchai tē piàn, á·sī chiàncheng tōnglōan, á·sī puthēng sūkiāⁿ hoatseng, sinbûn kìchiá lóng sī cháu tī siōng thâuchêng, bō͘ tio̍h seⁿ miā gûihiám, kā tēit chhiú siōng sin, siōng chèngkhak ê pòtō sàng kàu oa̍t thiaⁿ tāichiòng ê bīnchêng.

Gō͘goe̍h chhesaⁿ sī sèkài sinbûn chūiû ji̍t,"bô kokkài kìchiá cho͘chit" koansim choân sèkài sinbûn kìchiá sī m̄ sī ētàng chūiû chháihóng kah pòtō sinbûn. Kiⁿî hoatpò͘ ê “2023 sinbûn chūiû chí sò͘ “ pòkò. Tâioân tī 180 ê kokka·nih pâi tī tē 35 miâ, pí kūnî seng 3 miâ, mā sī Achiu ê tē 1 miâ."Chúnkóng pâi miâ seng koân, pēng m̄ sī tāipiáu Tâioân sinbûn koh khah chūiû ah." Bô kokkài kìchiá Tanga pānsūchhù chiphêngtiúⁿ Àibîâng (Cédric Alviani) kéngkò, Tâioân chèngtī lióngke̍khòa ê chênghóng iûgoân chûnchāi, jîchhiáⁿ tiāⁿtiāⁿ hoatseng "inūi chèngtī li̍ptiûⁿ bô kâng soah lâi niúkhiok sūsi̍t". I jīnûi che ē hónggāi tio̍h oa̍t thiaⁿ tāichiòng chiapchhiok bô kàu khehkoan, kongchèng ê chusìn, mā sī tùi Tâioân sinbûn chūiû chìnpō͘ ê chi̍t tōa chó͘gāi. Àibîâng mā chíchhut, Tâioân mûithé ūitio̍h "chhiúⁿ kín", tēitsòaⁿ kìchiá tiāⁿtiāⁿ bô chhionghun sîkan chhâ chèng, pianchi̍ptâi mā bô kò͘siú hósè, sī Tâioân itti̍t chûnchāi ê būntê. Àibîâng chíchhut, Tâioân suijiân tī Achiu pâi thâu miâ, tānsī iáu ū chin tōa ê chìnpō͘ khongkan.

　　Chitê chísò͘ sī kinkì chèngtī, kengchè, li̍phoat, siāhōe bûnhòa kah anchoân téng gō͘ hongbīn chìnhêng pêngpun. 挪威koh chi̍tpiàn tē 1 miâ, 愛爾蘭ùi kūnî tē 6 miâ seng kàu kiⁿî tē 2 miâ, 丹麥 poa̍h chi̍t ūi piàn tē 3 miâ. Kîtha sehong kokka, Canada tē 15 miâ, Tekkok tē 21 miâ, Hoatkok tē 24 miâ, Engkok tē 26 miâ, Bíkok tē 45 miâ, chiànhóe hē ê 烏克蘭, ùi 106 miâ thiàu seng kàu tē 79 miâ; kauchiàn ê Gôlô lo̍h 9 miâ, piàn choh tē 164 miâ.

"Bô kokkài kìchiá cho͘chit" kā sinbûn chūiû chísò͘ punchoh, "chiâⁿ hó","hó","ū būntê","chha","ke̍k chha" téng 5 ê tán kip. Àibîâng tùi choânkiû sinbûn chūiû hoattián piáusī hoânló, tī 180 kok lāité, kantaⁿ 8 ê kokka ta̍tkàu "chiâⁿ hó" ê téngkip, 44 ê kokka "hó", 55 ê kokka sī "ū būntê","chha" kah "ke̍k chha" ê kokka ka khílâi ū 73 kok, téngî choân sèkài ū 4 chiâⁿ kokka sī tī sinbûn chiok bô chūiû ê chōngthāi ēbīn.

　　Ùi bóeliu sǹg tòtńglâi, ke̍k chha tē 1 miâ sī Pak Tiâusián, tē 2 miâ sī Tiongkok, tē 3 miâ sī Oa̍tlâm; Tiongkok kūnî sī tē 175 miâ, kiⁿî lo̍h 4 miâ. Hiānsî choân sèkài ū 363 miâ sinbûn kìchiá hông koaiⁿkaⁿ, Tiongkok ū 114 ūi kìchiá kah hānōe sinbûn chūiû ê lâng hông koaiⁿkaⁿ, kináji̍t, Tiongkok íkeng chiâⁿ choh sèkài siōng tōa ê "kìchiá kaⁿga̍k", khóliân! 　　(230512)

Chù, 烏克蘭　挪威 愛爾蘭　丹麥 chhiáⁿ liām Hôagí



Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版



《 Le̍k-sek toán-phêng 》　 Lí Lâm-hêng

Tiong-kok í-keng chiâⁿ-choh sè-kài siōng tōa ê "kì-chiá kaⁿ-ga̍k"!

Gō͘-goe̍h chhe-cha̍p sin-bûn pò-tō, O͘-GÔ chiàn-cheng chìn-hêng 1 nî gōa-lâi, í-keng ū kúi miâ sin-bûn kì-chiá tī chiân-sòaⁿ chhái-hóng ê sî sí-bông, chhe-káu ”Hoat-sin-siā” chí-chhut, chhe-káu ”Hoat-sin-siā” lip-iáⁿ kì-chiá Soh-teng tī 烏克蘭 tang-pō͘ siâⁿ-chhī Pa-ho-mu-to hū-kīn hō͘ hóe-chìⁿ-tôaⁿ tôaⁿ tio̍h sin bông, chiah 32 hòe. Sin-bûn kì-chiá sī án-chóaⁿ tio̍h kā koan-sim? in-ūi bô-lūn sī choh hong-thai, im tōa-chúi, tōa tē-·tāng kok chióng thian-chai tē piàn, á-·sī chiàn-cheng tōng-lōan, á-·sī put-hēng sū-kiāⁿ hoat-seng, sin-bûn kì-chiá lóng sī cháu tī siōng thâu-chêng, bō͘ tio̍h seⁿ miā gûi-hiám, kā tē-it chhiú siōng sin, siōng chèng-khak ê pò-tō sàng kàu oa̍t thiaⁿ tāi-chiòng ê bīn-chêng.

Gō͘-goe̍h chhe-saⁿ sī sè-kài sin-bûn chū-iû ji̍t,"bô kok-kài kì-chiá cho͘-chit" koan-sim choân sè-kài sin-bûn kì-chiá sī m̄ sī ē-tàng chū-iû chhái-hóng kah pò-tō sin-bûn. Kin-nî hoat-pò͘ ê “2023 sin-bûn chū-iû chí sò͘ “ pò-kò. Tâi-oân tī 180 ê kok-ka-·nih pâi tī tē 35 miâ, pí kū-nî seng 3 miâ, mā sī A-chiu ê tē 1 miâ."Chún-kóng pâi miâ seng koân, pēng m̄ sī tāi-piáu Tâi-oân sin-bûn koh khah chū-iû ah." Bô kok-kài kì-chiá Tang-a pān-sū-chhù chip-hêng-tiúⁿ Ài-bî-âng (Cédric Alviani) kéng-kò, Tâi-oân chèng-tī lióng-ke̍k-hòa ê chêng-hóng iû-goân chûn-chāi, jî-chhiáⁿ tiāⁿ-tiāⁿ hoat-seng "in-ūi chèng-tī li̍p-tiûⁿ bô kâng soah lâi niú-khiok sū-si̍t". I jīn-ûi che ē hóng-gāi tio̍h oa̍t thiaⁿ tāi-chiòng chiap-chhiok bô kàu kheh-koan, kong-chèng ê chu-sìn, mā sī tùi Tâi-oân sin-bûn chū-iû chìn-pō͘ ê chi̍t tōa chó͘-gāi. Ài-bî-âng mā chí-chhut, Tâi-oân mûi-thé ūi-tio̍h "chhiúⁿ kín", tē-it-sòaⁿ kì-chiá tiāⁿ-tiāⁿ bô chhiong-hun sî-kan chhâ chèng, pian-chi̍p-tâi mā bô kò͘-siú hó-sè, sī Tâi-oân it-ti̍t chûn-chāi ê būn-tê. Ài-bî-âng chí-chhut, Tâi-oân sui-jiân tī A-chiu pâi thâu miâ, tān-sī iáu ū chin tōa ê chìn-pō͘ khong-kan.

　　Chit-ê chí-sò͘ sī kin-kì chèng-tī, keng-chè, li̍p-hoat, siā-hōe bûn-hòa kah an-choân téng gō͘ hong-bīn chìn-hêng pêng-pun. 挪威koh chi̍t-piàn tē 1 miâ, 愛爾蘭ùi kū-nî tē 6 miâ seng kàu kin-nî tē 2 miâ, 丹麥 poa̍h chi̍t ūi piàn tē 3 miâ. Kî-tha se-hong kok-ka, Canada tē 15 miâ, Tek-kok tē 21 miâ, Hoat-kok tē 24 miâ, Eng-kok tē 26 miâ, Bí-kok tē 45 miâ, chiàn-hóe hē ê 烏克蘭, ùi 106 miâ thiàu seng kàu tē 79 miâ; kau-chiàn ê Gô-lô lo̍h 9 miâ, piàn choh tē 164 miâ.

"Bô kok-kài kì-chiá cho͘-chit" kā sin-bûn chū-iû chí-sò͘ pun-choh, "chiâⁿ hó","hó","ū būn-tê","chha","ke̍k chha" téng 5 ê tán kip. Ài-bî-âng tùi choân-kiû sin-bûn chū-iû hoat-tián piáu-sī hoân-ló, tī 180 kok lāi-té, kan-taⁿ 8 ê kok-ka ta̍t-kàu "chiâⁿ hó" ê téng-kip, 44 ê kok-ka "hó", 55 ê kok-ka sī "ū būn-tê","chha" kah "ke̍k chha" ê kok-ka ka khí-lâi ū 73 kok, téng-î choân sè-kài ū 4 chiâⁿ kok-ka sī tī sin-bûn chiok bô chū-iû ê chōng-thāi ē-bīn.

　　Ùi bóe-liu sǹg tò-tńg-lâi, ke̍k chha tē 1 miâ sī Pak Tiâu-sián, tē 2 miâ sī Tiong-kok, tē 3 miâ sī Oa̍t-lâm; Tiong-kok kū-nî sī tē 175 miâ, kin-nî lo̍h 4 miâ. Hiān-sî choân sè-kài ū 363 miâ sin-bûn kì-chiá hông koaiⁿ-kaⁿ, Tiong-kok ū 114 ūi kì-chiá kah hān-ōe sin-bûn chū-iû ê lâng hông koaiⁿ-kaⁿ, kin-á-ji̍t, Tiong-kok í-keng chiâⁿ choh sè-kài siōng tōa ê "kì-chiá kaⁿ-ga̍k", khó-liân! 　　(230512)

Chù, 烏克蘭　挪威 愛爾蘭　丹麥 chhiáⁿ liām Hôa-gí




五月初十新聞報導：烏俄戰爭進行1年外來，已經有幾名新聞記者tī前線採訪ê時死亡，初九《法新社》指出，初九《法新社》攝影記者索丁tī烏克蘭東部城市Pa-ho-mu-to附近hō͘火箭彈彈tio̍h身亡，才32歲。新聞記者是按怎tio̍h kā關心？因為無論是作風颱、淹大水、大地動各種天災地變，抑是戰爭動亂、抑是不幸事件發生，新聞記者lóng是走tī上頭前、冒tio̍h生命危險，kā第一手上新、上正確ê報導送到閱聽大眾ê面前。

五月初三是世界新聞自由日，「無國界記者組織」關心全世界新聞記者是m̄是ētàng自由採訪kah報導新聞。今年發布ê《2023新聞自由指數》報告。台灣tī180個國家中排tī第35名，比舊年升3名，mā是亞洲ê第1名。「準講排名升koân，並m̄是代表台灣新聞koh khah自由ah。」無國界記者東亞辦事處執行長愛微紅（Cédric Alviani）警告，台灣政治兩極化ê情況猶原存在，而且tiāⁿ-tiāⁿ發生「因為政治立場無仝soah來扭曲事實」。伊認為cheē妨礙tio̍h閱聽大眾接觸無夠客觀、公正ê資訊，mā是對台灣新聞自由進步ê一大阻礙。愛微紅mā指出，台灣媒體為tio̍h「搶緊」，第一線記者定定無充分時間查證，編輯台mā無顧守好勢，是台灣一直存在ê問題。愛微紅指出，台灣雖然tī亞洲排頭名，但是猶有真大ê進步空間。

　　Chit-ê指數是根據政治、經濟、立法、社會文化kah安全等五方面進行評分。挪威koh一遍第1名，愛爾蘭ùi舊年第6名升到今年第2名，丹麥poa̍h一位變第3名。其他西方國家，加拿大第15名、德國第21名、法國第24名、英國第26名，美國第45名，戰火下ê烏克蘭，ùi 106名跳升到第79名；交戰ê俄羅落9名，變作第164名。

「無國界記者組織」kā新聞自由指數分作：「誠好」、「好」、「有問題」、「差」、「極差」等5個等級。愛微紅對全球新聞自由發展表示煩惱，tī180國內底，kan-taⁿ8個國家達到「誠好」ê等級，44個國家「好」，55個國家是「有問題」，「差」kah「極差」ê國家加起來有73國，等於全世界有4成國家是tī新聞足無自由ê狀態下面。

　　Ùi尾溜算倒轉來，極差第1名是北朝鮮、第2名是中國、第3名是越南；中國舊年是第175名，今年落4名。現時全世界有363名新聞記者hông關監，中國有114位記者kah捍衛新聞自由ê人hông關監，今á日，中國已經成作世界上大ê「記者監獄」，可憐！ 　　(230512)

註：烏克蘭　　挪威　　愛爾蘭　　丹麥　　　請唸華語