《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘ 學生朋友ê代誌 32 - 物理ê世界

作者 陳雷 2019.12.15

（Siá hō͘ ha̍k-seng pêng-iú ê tāi-chì)（寫hō͘ 學生朋友ê代誌 32）

Bu̍t-lí ê sè-kài / 物理ê世界

Bu̍t-lí ê sè-kài piáu-bīn khoaⁿ--lai sī chin hok-cha̍p bô-kâng ê hiān-siōng, pau-hâm kok-chióng bô-kâng ê goân-sò͘ （element, bu̍t-chit（matter）, chhiⁿ-thé, lêng-liōng ( energy), sīm-chì sî-kan......put-kò kīn-tāi sì-pah tang kho-ha̍k ê gián-kiù chèng-bêng, i sī chi̍t-ê chin kui-chek ê sè-kài, lóng-chóng chun-siú kúi-tiâu ki-pún kan-tan ê kui-chek. Lí nā-sī bu̍t-lí ha̍k-ka, sīm-chì ē-tàng kā só͘-ū ê hiān-siōng, ùi siōng-sió ê Q-chú(qoark）kàu siōng-tōa ê ú-tiū, ùi lán só͘-chai siōng-chá ê sî-kan(ú-tiū chhut-sì)kàu siōng-bóe ê sî-kan(ú-tiū kiat-sok）, iōng chit-tiâu tn̂g-tn̂g ê sò͘-ha̍k kong-sek piáu-hiān chhut--lâi......Che kám m̄-sī chi̍t-ê kî-chek？

物理ê世界表面看--來是真複雜無仝 ê 現象, 包含各種無仝 ê元素(element), 物質 (matter) , 星體, 能量( energy), 甚至時間.....不過近代400 冬科學 ê 研究證明, 伊是一个真規則 ê 世界, 攏總遵守幾條基本簡單ê規則. 你若是物理學家, 甚至ē-tàng kā 所有ê現象, ùi上小 ê Q子（qoark）到上大ê宇宙, ùi咱所知上早ê時間 (宇宙出世) 到上尾ê時間 (宇宙結束), 用一條tn̂g-tn̂g ê 數學公式表現出--來.....Che 敢m̄是一个奇蹟？

Bu̍t-lí ê sè-kài iáu-ū chi̍t-ê lí siūⁿ-bē-kàu ê kî-chek. Chū-jiân ê hiān-si̍t(reality）kap lán ji̍t-siông kám-koan ê keng-giām kî-si̍t bô it-tēng it-tì, sīm-chì tùi-hoán, chhin-chhiūⁿ sî-kan siū ka-sok ê éng-hióng ē piàn-bān, chhin-chhiūⁿ kng（light）tông-sî sī pho-tōng(wave)iā-sī chit-lia̍p(particle). chi̍t-lia̍p kong-chú tông-sî chûn-chāi tī bô-kâng ê só͘-chāi(localization)......chióng-chióng kî-khá ê liōng-chú le̍k-ha̍k(qoantam mechanic）ê sè-kài, lí bô-hoat-tō͘ sióng-siōng. Put-kò chhiáⁿ-lí ē kì--tit, che m̄-sī chū-jiân-kài ê mô͘-su̍t, che sī bu̍t-lí ki-pún ê hiān-si̍t, keng-kòe kho-ha̍k ê ba̍k-chiu chiah ū hoat-tō͘ keng-giām, liáu-kái ê hiān-si̍t.

物理ê世界iáu有一个你想bē到ê奇蹟. 自然ê現實(reality) kap咱日常感官ê經驗其實無一定一致, 甚至對反. 親像時間受加速ē變慢, 親像光 ( light ) 同時是波動( wave) 也是質粒 ( particle ), 一粒光子（photon ) 同時存在tī 無仝 ê所在(localization)....種種奇巧ê量子力學（qoantam mechanic）ê世界, 你無法度想像. 不過請你ē記--得, che m̄是自然界ê魔術, che是物理基本ê現實. 經過科學ê目睭chiah有法度經驗, 瞭解 ê 現實.

Lí ē chìn-chi̍t-pō͘ mn̄g, chia-ê ki-pún kui-chek sī án-chóaⁿ lâi--ê?Che lán chín bô tap-àn, he̍k-chiá sī oân-choân khò ki-hōe(random chance), he̍k-chiá sī jîn-lūi tì-sek hoān-ûi í-gōa, éng-oán bē-tàng hôe-tap ê būn-tê. Chóng--sī bu̍t-lí ê sè-kài ún-chún lán khòaⁿ lú-chē, chhin-chhiūⁿ chi̍t-ê thǹg pòaⁿ-kng ê bí-lú, lú hō͘ lán ài-beh khòaⁿ lú-chē, kám-kak sîn-bi̍t, kèng-ùi, bí-lē, thê-seng lán ê sim-lêng, sīm-chì chông-pài ê chong-kàu kám.

你ē進一步問, chia ê基本規則是按怎來--ê?Che咱 chín無答案, 或者是完全靠機會（random chance), 或者是人類知識範圍以外, 永遠 bē-tàng 回答 ê 問題. 總--是物理 ê世界允准咱看lú chē, 親像一个thǹg半光ê美女, lú hō͘咱愛 beh看 lú chē, 感覺神密, 敬畏, 美麗, 提昇咱ê心靈, 甚至崇拜ê宗教感.

（Chok-chiá chù:chhiáⁿ-iōng pe̍h-ōe-jī)（作者注：請用白話字）