《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘ 學生朋友 ê 代誌 34 - 台灣ê原先住民

作者 陳雷 2019.12.15

（Siá hō͘ ha̍k-seng pêng-iú ê tāi-chì 34）（寫hō͘ 學生朋友 ê 代誌 34）

Tâi-oân ê goân-sian chū-bîn / 台灣ê原先住民

Lí kám-bat hò͘ⁿ-kî siūⁿ chit-ê būn-tê:Tâi-oân siōng-chá ê chū-bîn sī siáⁿ-lâng?In ùi tó-ūi lâi--ê?Chit-má tī tó-ūi?

你敢bat 好奇想這个問題：台灣上早 ê 住民是啥人？In ui tó 位來--ê?Chit-má tī tó位？

Hiān-tāi lâng chha-put-to jī-cha̍p bān tang chêng tī Hui-chiu chhut-hiān. Tāi-iok chhit, peh bān-tang chêng lî-khui Hui-chiu tāi-lio̍k, ǹg-tang tòe hái-hōaⁿ iân-lō͘ chhian-sóa, gō͘, la̍k bān-tang chêng lâi-kàu tang-lâm A-chiu. In ū o͘ phôe-hu, khiû thâu-mo͘, thé-keh khah é. Chú-iàu phah-la̍h, lia̍h-hî. In ê kang-khū sio̍k-tī kó͘ chio̍h-khì sî-tāi. Hit-sî peng-hô sî-kî, hái-chúi-bīn pí chit-má khah kē chi̍t-pah saⁿ-cha̍p kong-chhioh. A-chiu tang-lâm pō͘ sī chi̍t-tè lio̍k-tē, kiò-chò Sundaland. Sai-pêng sī Malay pòaⁿ-tó, pak-pêng sī Tiong-lâm pòaⁿ-tó chiap A-chiu tāi-lio̍k, pau-hâm Thài-kok oan(Gulf of Thailand）, tang-pêng pau-hâm chi̍t-pò͘-hūn ê lâm Tiong-kok hái, lâm-pêng kàu Ìn-nî kûn-tó. In ùi chia chiām-chiām chhian-sóa, ǹg-lâm kàu Ìn-nî, Niú-se-lân, Ò-chiu, ǹg-pak kàu A-chiu tāi-lio̍k tang-lâm pō͘-hūn, ǹg-tang kàu Hui-lip-pin, kàu Tâi-oân. Chia ê chio̍h-khì sî-tāi ê lâng tō-sī Tâi-oân siōng kó͘-chá ê goân-sí chū-bîn. Put-kò chit-má tû-liáu tī Ò-chiu, Niú-se-lân í-gōa, in í-keng hō͘ āu-lâi ê sin chio̍h-khì sî-tāi ê lâng siau-bia̍t he̍k-chiá tông-hòa. Só͘-í tī Tâi-oân chhōe-bô in ê kha-jiah.

現代人差不多20 萬冬前 tī 非洲出現. 大約7, 8 萬冬前離開非洲大陸, ǹg東tòe 海岸沿路遷sóa, 5, 6 萬冬前來到東南亞洲. In有烏皮膚, khiû頭毛, 體格khah é. 主要拍獵, 掠漁. In ê工具屬tī 古石器時代. Hit 時冰河時期, 海水面比chit-má khah kē 130 公尺. 亞洲東南部是一tè 陸地, 叫做 Sundaland. 西pêng 是 Malay 半島, 北pêng是中南半島接亞洲大陸 , 包含泰國灣（Gulf of Thailand ）, 東pêng包含一部分 ê 南中國海, 南pêng到印尼群島. In ùi chia 漸漸遷sóa, ǹg 南到印尼, 紐西蘭, 澳洲, ǹg北到亞洲大陸東南部份, ǹg東到菲律賓, 到台灣. Chia ê 古石器時代 ê人tō是台灣上古早 ê 原始住民. 不過chit-má 除了 tī 澳洲, 紐西蘭以外, in 已經hō͘ 後來 ê 新石器時代 ê人消滅或者同化. 所以tī 台灣也chhōe 無in ê 腳跡.

Kàu sin chio̍h-khì sî-tāi, A-chiu tāi-lio̍k tang-lâm pō͘ ê chū-bîn ū chō-chûn, chèng tiû-á lông-gia̍p ki-su̍t, chò chho͘-hûi, chhiah-chhiⁿ, khà chhúi-khí ê hong-sio̍k, kiò-chò sian-lâm-tó-hē lâng （pro-Austranesian), kap Tn̂g-kang í-pak ê sin chio̍h-khì lâng oân-choân bô-kâng hiat-iân. Chit-khoán sin chio̍h-khì sî-tāi ê sian-lâm-tó-hē lâng tāi-iok chhit, peh chheng tang chêng lâi-kàu Tâi-oân, it-ti̍t kàu chit-má. In tō-sī Tâi-oân goân-chū-bîn(Amay, Tayal, Bunun, Tso͘,....）kap bo̍k-chêng chhit-cha̍p- peh-cha̍p pha Tâi-oân lâng ê chó͘-sian.

到新石器時代, 亞洲大陸東南部ê住民有造船, 种稻-á農業技術, 造粗瓷, mā有刺青, khà 嘴齒ê風俗. 叫做先南島系人（pro-Austranesian), kap 長江以北 ê新石器人完全無仝血緣. 這款新石器時代 ê 先南島系人大約7 , 8千冬前來到台灣, 一直到chit-má. In tō 是台灣原住民（Amay, Tayal, Bunun,Tso͘,....）kap 目前70 -80 pha 台灣人 ê祖先.

Gō͘-chheng kàu saⁿ-chheng tang chêng, Tâi-oân ê Lâm-tó-hē lâng khai-sí tùi-gōa î-bîn. Khò in î-siu kiâⁿ-hái ê ki-su̍t seng kàu hui-li-pin. Tī í-āu saⁿ-chheng nî tiong-kan, kè-siok chhian-sóa, thoân-pò͘ in kiâⁿ-hái, lông-gia̍p ki-su̍t(pau-hâm tiû-á, han-chû, lo̍k-á-chhiū.....） kap gú-giân hong-sio̍k. Ǹg tang pau-hâm kui-ê lâm Thài-pêng-iûⁿ, it-tì kàu Easter Island, ǹg-sai kàu Ìn-tō͘-iûⁿ Madagascar, ǹg-lâm kàu Ìn-nî, Niú-se-lân, ǹg-pak sīm-chì kàu Ji̍t-pún lâm-pō͘ Kiú-chiu, Sì-kok. In tō-sī choân sè-kài Lâm-tó-hē lâng kap sè-kài tē-jī tōa gú-hē Lâm-tó gú-hē(Austranesian langoage family ū chi̍t-chheng nn̄g-pah gō͘-cha̍p-chhit chióng gú-giân)ê chó͘-sian. Si̍t-chāi kî-chek, mā-sī Tâi-oân hō͘ sè-kài ê tōa-lé.

5千到 3千冬前, 台灣 ê 南島系人開始對外移民. 靠in優秀行海 ê 技術先到菲律賓. Tī以後 3 千年中間, 繼續遷sóa, 傳播in行海, 農業技術（包含稻á, 蕃薯, 鹿 á 樹....）kap 語言風俗. Ǹg 東包含規个南太平洋, 一直到 Easter Island, ǹg 西到印度洋 Madagascar, ǹg 南到印尼, 紐西蘭, ǹg北甚至到日本南部九州, 四國. In tō 是全世界南島系人 kap 世界第二大語系南島語系（Austranesian langoage family有1,257種語言）ê 祖先. 實在奇蹟, mā是台灣hō͘ 世界 ê 大禮.

（Chok-chiá chù:chhiáⁿ-iōng pe̍h-ōe-jī)（作者注：請用白話字）