《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘學生朋友 ê 代誌 21 - 日常科學

作者 陳雷 2019.12.01

（Siá hō͘ ha̍k-seng pêng-iú ê tāi-chì 21）（寫hō͘學生朋友 ê 代誌 21）

Ji̍t-siông kho-ha̍k / 日常科學

Jîn-lūi ùi 20 bān tang chêng Hui-chiu ê chhut-seⁿ tē khai-sí kàu-taⁿ, I ê seng-khu ûi-chhoân ki-in ê piàn-hòa chin-sió. Kap che pí-kàu khí--lâi, I thâu-khak lāi su-sióng ê piàn-hòa ē-sái kóng-sī chin-tōa. Hiān-tāi ê kho-ha̍k ka ē-tàng kè-sǹg ú-tiū ùi chhut-sì ê ba̍k-nih（35 ūi sió-sò͘-tiám i-hā ê chi̍t bió)kàu chit-má ú-tiū khòng-tiuⁿ ê sok-tō͘, ē-tàng kè-sǹg tiān-chú （electron)ê tāng-liōng(9.109x 28 ūi sió-sò͘-tiám i-hā ê chi̍t kong-khek）. Chhin-chhiūⁿ kî-chek.

人類 ùi 20 萬冬前非洲 ê 出生地開始到taⁿ, 伊 ê 身軀遺傳基因 ê 變化真小. Kap che比較起--來, 伊 頭殼內思想 ê 變化ē使講是真大. 現代 ê 科學家 ē-tàng 計算宇宙 ùi 出世 ê 目nih （35 位小數點以下 ê 一秒）到 chit-má 宇宙擴張 ê 速度, ē-tàng 計算電子（electron)ê 重量 （9.109 x 28位小數點以下 ê 一公克）. 親像奇蹟.

Hiān-tāi lâng kòe-khì chi̍t-chheng tang í-lâi, siōng tiōng-iàu su-sióng ê sêng-chiū tō-sī kho-ha̍k koan-liām ê kiàn-li̍p. Siáⁿ-mi̍h sī kho-ha̍k koan-liām? Kan-tan kóng, tō-sī ùi ká-siat（hyposis）kàu chèng-bêng(proof）. Tiong-kok hông-tè siong-sìn, thiⁿ-téng poe sàu-chhiú chheⁿ, tiâu-tāi tō beh bia̍t-bông, Tiong-kok lâng siong-sìn siòng-miā--ê, bīn-téng bó͘ chi̍t-ê só͘-chai seⁿ chi̍t-lia̍p kì, tō ē chò hông-tè. In kā chia ê ká-siat, bô keng-kòe chèng-bêng, chún-chò sū-si̍t. Jîn-lūi chēng ē-hiáu su-khó tō ē-hiáu ká-siat, tān-sī tī kīn-tāi kho-ha̍k kiàn-li̍p í-chêng, long bô chìn-chi̍t-pō͘ keng-kòe chèng-bêng, ti̍t-chiap kā ká-siat tòng-chò sū-si̍t. kho-ha̍k keng-kòe giâm-keh ê chèng-bêng chiah kā ká-siat tòng-chò sū-si̍t. Jî-chhiáⁿ nā tē chi̍t-chheng pái ê chhì-giām chèng-bêng chi̍t-ê ká-siat m̄-tio̍h, chi̍t-ê bo̍k-chêng ê sū-si̍t tio̍h-ài hòng-khì he̍k-chiá siu-kái.

現代人過去一千冬以來, 上重要思想 ê成就tō 是科學觀念 ê 建立. 啥物是科學觀念？簡單講, tō是 ùi 假設（hyposis）到證明 （proof）. 中國皇帝相信, 天頂飛掃帚星, 朝代tō beh滅亡, 中國人相信相命--ê, 面頂某一个所在一粒痣, tō ē做皇帝. In kā chia ê 假設, 無經過證明, 準作事實. 人類chēng ē 曉思考 tō ē 曉假設, 但是 tī近代科學建立以前, 攏無進一步經過證明, 直接kā 假設當作事實. 科學家經過嚴格 ê 證明chiah kā-設當作事實. 而且若第一千擺ê 試驗證明這个假設m̄ tio̍h, 這个目前 ê事實tio̍h-ài 放棄或者修改.

Góa chi̍t-ūi i-seng pêng-iú tio̍h tōa-tn̂g gâm. I m̄ chiap-siū hiān-tāi i-ha̍k tī-liâu, cháu-khì tiong-kok chia̍h bó͘-bó͘ tiong-i ê ‘chó͘-thoân pì-hng’. Bú pòaⁿ-tang khah-ke, tńg--lâi í-keng bô hoat-tō͘ chhiú-su̍t. Che tō-sī ká-siat chún-chò sū-si̍t ê pi-kio̍k. Lí siūⁿ, nā-sī ‘chó͘-thoân pì-hng’, ē ū gōa-chē hoān-chiá iōng--kòe?kám ū hoat-tō͘ thōng-kòe chèng-bêng i ê hāu-kó? Chhin-chhiūⁿ chit-khoán ké kho-ha̍k ê kóng-hoat tī só͘-kóng ê ‘tiong-i’ lāi-té bóaⁿ-bóaⁿ-sī. Tiong-i siōng-ài kóng ‘pó͘ ’, ‘hi’, ‘ jia̍t’......chit-khoán ū-ná-bô ê hêng-iông sû, tān-sī lí nā chìn-chi̍t-pō͘ tui-kiù i si̍t-chit lāi-iông, i tō kóng bô-mi̍h--a. Se-hong i-io̍h io̍h-tián lāi-té, múi chi̍t-chōa lāi-iông lóng tio̍h si̍t-giām sò͘-jī ê kin-kù, tiong-io̍h kúi chheng ia̍h io̍h-tián lāi-té, siōng-ke sī kin-kù kó͘-chá bó͘-bó͘ sîn-lông, bó͘-bó͘ io̍h-chheh kóng--ê, bô chi̍t-chōa si̍t-giām kin-kù. Chit-khoán ké kho-ha̍k ê chò-hoat, m̄-nā sī hui kho-ha̍k, koh-khah sī hoán kho-ha̍k.

我一位醫生朋友tio̍h大腸癌. 伊m̄接受現代醫學治療, 走去中國食某某中醫治癌 ê ‘祖傳秘方’. 舞半冬khah加, 轉--來已經無法度手術. Che tō是kā假設準作事實 ê 悲劇. 你想, 若是 ‘祖傳秘方’, ē有外chē患者用--過？敢有法度統計證明伊 ê 效果？親像這款假科學 ê 講法 tī 所講 ê ‘ 中醫’ 內底滿滿是. 中醫上愛講‘補’, ‘虛’, ‘熱’.....這款有若無 ê 形容詞, 但是你若進一步追究伊 ê實質內容, 伊tō 講無物--a. 西方醫藥藥典內底, 每一chōa內容攏tio̍h實驗數字 ê 根據, 中藥幾千頁藥典內底, 上加是根據古早某某神農, 某某藥冊講--ê, 無一chōa實驗根據. 這款假科學ê做法, m̄-nā是非科學, koh-khah是反科學.

Taⁿ chit-má chu-sìn hoat-ta̍t ê siā-hōe, lán put-sî tio̍h hun-bêng, siáⁿ-mi̍h sī tan-sûn ê ká-siat, siáⁿ-mi̍h sī keng-kòe chèng-bêng ê sū-si̍t. Kā bô chèng-bêng ê ká-siat chún-chò sū-si̍t, sīm-chì kā chèng-bêng ê chún-chò ká-siat, lóng m̄-sī hó tāi-chì. Che tō-sī lán ji̍t-siông seⁿ-oa̍h ê kho-ha̍k.

Tī chit-má資訊發達ê社會, 咱不時tio̍h分明, 啥物是單純ê假設, 啥物是有經過證明ê事實. Kā無證明ê假設準作事實, 甚至kā證明ê事實準做假設, 攏m̄是好代誌. Che tō是咱日常生活 ê 科學.

（Chok-chiá chù:chhiáⁿ iōng pe̍h-ōe-jī)（作者注：請用白話字）