《綠色短評》

 | | | 轉寄

聽tio̍h「你是我ê一部分。」確實ē hông驚！

作者 李南衡, ChoânTâijī/全台字 by Chng Hūiphêng 2022.05.08

Choânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱ChoânTâiJī

《 Le̍ksek toánphêng 》　　 Lí Lâmhêng

　　　Thiaⁿtio̍h "lí sī góa ê chi̍tpō͘hūn." khaksi̍t ē hông kiaⁿ!

　　 Gôlô chhimlio̍k 烏克蘭 chúiàu ê goânin sī siáⁿ? Siōng kántan ê líiû sī, sìgoe̍h jījī, Gôlô chóngthóng Phûteng hoatpiáu choân kok iánkáng ê sî kóng,"烏克蘭 tùi lán lâi kóng m̄nā sī chi̍tê kehpiah kok, koh khah sī lán Gôlô le̍ksú, bûnhòa putkhó hunkoah ê chi̍tpō͘hūn!" nn̄g kang āu Gôlô kuntūi tio̍h phah ji̍pkhì 烏克蘭. Phû teng hibāng ētàng kā 烏克蘭 phō tńgkhì Gôlô ê hoâiphō, jîchhiáⁿ i mā cha̍phun siongsìn 烏克蘭 lâng lóng chiok hoangêng Gôlô kuntūi khì. I chiah ē sìnsim móamóa kóng sìkang lāi ētàng siuhok kuiê 烏克蘭.

　　1991 nî chì 1992 nîkan, tûliáu 塞爾維亞 kah 蒙特內哥羅（ Tâioân ū lâng e̍k choh "Ô͘soaⁿ"） chi gōa, kîtha ê bîncho̍k kokka chi̍tê chi̍tê ùi 南斯拉夫 to̍kli̍p, goânpún ê liânpang chèngthé tio̍h ánne ta̍uhta̍uh káithé khì. 塞爾維亞 kah 蒙特內哥羅 nn̄g kok tī 1992 nî tiôngsin cho͘chit sêngli̍p liáu 南斯拉夫 liânpang kiōnghôkok, hibāng ētàng chiâⁿ choh goânpún liânpang ê kèsêng chiá. Tānsī inūi sin piankài ê būntê, tìsú chêng 南斯拉夫 kok kok chi kan po̍khoat liáu liânsòa cha̍p nî kú ê 南斯拉夫 lāichiàn.

　　1992 nî 波士尼亞 soanpò͘ to̍kli̍p. Choân kok iok 430 bān jînkháu lāité, 塞爾維亞 lâng 33%, 克羅埃西亞 lâng 17%, 波士尼亞 lâng 44%. Tānsī 塞爾維亞 lâng ê Thatcho̍k Kiōnghôkok kiankoat hoántùi 波士尼亞 to̍kli̍p, in jīnûi 波士尼亞 ê bîncho̍k sinhūn sī hiké ê, 波士尼亞 ê kokka tēūi bô le̍ksú ha̍phoatsèng, 波士尼亞 sī 塞爾維亞 ê chi̍tpō͘hūn. 1992 nî sìgoe̍h chiàncheng po̍khoat, 3 nî pòaⁿ āu 1995 nî cha̍pjīgoe̍h cha̍psì chiah kiatsok. Chit tiûⁿ chiàncheng chōsêng 20 bān lâng síbông, 200 bān lâng chiâⁿ choh lānbîn. Léngtō chiàncheng ê sī Thatcho̍k Kiōnghôkok ê穆拉迪奇 chiongkun, inūi chiàncheng tiong ū hālēng kuntūi chiphêng tô͘sat, só͘í chiànāu i chiâⁿchoh chiàncheng hiâm hoān. I tôbông 16 nî āu, 2011 tī 塞爾維亞 hông lia̍htio̍h. 2017 nî cha̍pitgoe̍h jījī, Liânha̍pkok chêng 南斯拉夫 būntê kokchè hêngsū hoattêng phòaⁿ i bô kî tô͘hêng.

　　 Kìⁿ nā ū gōakok khah ū hūnliōng ê kùipin lâi Tâioân hóngbūn, Tiongkok gōakaupō͘ hoatgiânjîn ittēng ē hoatpiáu khònggī kóng, bó͘ bó͘ lâng ûihoán "it tiong goânchek", sèkài kantaⁿ chi̍tê Tiongkok, Tâioân chū kó͘ tio̍h sī Tiongkok sînsèng léngthó͘ putkhó hunkoah ê chi̍tpō͘hūn. Chū kó͘ sī gōa kó͘? 1683 nî, Chhengkok Khonghitè phàikhián Sì Lông chìnkong Tâioân, 1684 nî Chhengkok tī Tâioân siattì Tâioânhú. Ánne Tâioân tio̍h piànsêng Tiongkok sînsèng putkhó hunkoah léngthó͘ ê chi̍tpō͘hūn? 1271 nî káⁿ bô pí 1683 nî khah kó͘? Bôngkó͘ lâng kokhō kái choh "Tōa Goân Tōa Bôngkó͘ kok", tēngto͘ tī kináji̍t ê Pakkiaⁿ chhī, thóngit Tiongkok. Ánne, káⁿ ēsái kóng, Tiongkok chū kó͘ sī Bôngkó͘ léngthó͘ sînsèng putkhó hunkoah ê chi̍tpō͘hūn? Tiongkok lâng engkai bē tôngì. Pahgōa nî chêng chheng kok phahsu Ji̍tpún, 1895 nî sìgoe̍h cha̍pchhit ji̍t kah Ji̍tpún chhiamtēng "Békoaiⁿ tiâuiok", kā Tâioân choântó kah phêⁿô͘ lia̍ttó koah hō͘ Ji̍tpún. Siáng kóng "putkhó hunkoah" ? Koah kah chiok chhengkhì leh! Tionghôa Jînbîn Kiōnghôkok tùi Tâioân kóng"lí sī góa ê chi̍tpō͘hūn." pîn siáⁿmi̍h? Tionghôa Jînbîn Kiōnghôkok chū 1949 nî cha̍pgoe̍h chheit kiànkok kàu taⁿ, ū tó chi̍t kang, tó chi̍t sî, tó chi̍t hun, tó chi̍t bió thóngtī kòe Tâioân? Bô, oânchoân bô. Chhân bô kau, chúi bô lâu.

　　 Bôlūn tó chi̍t kok hoâiⁿpà tùi lēnggōa chi̍t kok kóng,"lí sī góa ê chi̍tpō͘hūn." Khaksi̍t ēhông kiaⁿ! (220422)

Chù, 烏克蘭 南斯拉夫 塞爾維亞 　 蒙特內哥羅　克羅埃西亞 　波士尼亞 　穆拉迪奇　 chhiáⁿ liām Hôagí

Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版

《 Le̍k-sek toán-phêng 》　　 Lí Lâm-hêng

　　　Thiaⁿ-tio̍h "lí sī góa ê chi̍t-pō͘-hūn." khak-si̍t ē hông kiaⁿ!

　　 Gô-lô chhim-lio̍k 烏克蘭 chú-iàu ê goân-in sī siáⁿ? Siōng kán-tan ê lí-iû sī, sì-goe̍h jī-jī, Gô-lô chóng-thóng Phû-teng hoat-piáu choân kok ián-káng ê sî kóng,"烏克蘭 tùi lán lâi kóng m̄-nā sī chi̍t-ê keh-piah kok, koh khah sī lán Gô-lô le̍k-sú, bûn-hòa put-khó hun-koah ê chi̍t-pō͘-hūn!" nn̄g kang āu Gô-lô kun-tūi tio̍h phah ji̍p-khì 烏克蘭. Phû- teng hi-bāng ē-tàng kā 烏克蘭 phō tńg-khì Gô-lô ê hoâi-phō, jî-chhiáⁿ i mā cha̍p-hun siong-sìn 烏克蘭 lâng lóng chiok hoan-gêng Gô-lô kun-tūi khì. I chiah ē sìn-sim móa-móa kóng sì-kang lāi ē-tàng siu-hok kui-ê 烏克蘭.

　　1991 nî chì 1992 nî-kan, tû-liáu 塞爾維亞 kah 蒙特內哥羅（ Tâi-oân ū lâng e̍k choh "Ô͘-soaⁿ"） chi gōa, kî-tha ê bîn-cho̍k kok-ka chi̍t-ê chi̍t-ê ùi 南斯拉夫 to̍k-li̍p, goân-pún ê liân-pang chèng-thé tio̍h án-ne ta̍uh-ta̍uh kái-thé khì. 塞爾維亞 kah 蒙特內哥羅 nn̄g kok tī 1992 nî tiông-sin cho͘-chit sêng-li̍p liáu 南斯拉夫 liân-pang kiōng-hô-kok, hi-bāng ē-tàng chiâⁿ choh goân-pún liân-pang ê kè-sêng chiá. Tān-sī in-ūi sin pian-kài ê būn-tê, tì-sú chêng 南斯拉夫 kok kok chi kan po̍k-hoat liáu liân-sòa cha̍p nî kú ê 南斯拉夫 lāi-chiàn.

　　1992 nî 波士尼亞 soan-pò͘ to̍k-li̍p. Choân kok iok 430 bān jîn-kháu lāi-té, 塞爾維亞 lâng 33%, 克羅埃西亞 lâng 17%, 波士尼亞 lâng 44%. Tān-sī 塞爾維亞 lâng ê That-cho̍k Kiōng-hô-kok kian-koat hoán-tùi 波士尼亞 to̍k-li̍p, in jīn-ûi 波士尼亞 ê bîn-cho̍k sin-hūn sī hi-ké ê, 波士尼亞 ê kok-ka tē-ūi bô le̍k-sú ha̍p-hoat-sèng, 波士尼亞 sī 塞爾維亞 ê chi̍t-pō͘-hūn. 1992 nî sì-goe̍h chiàn-cheng po̍k-hoat, 3 nî pòaⁿ āu 1995 nî cha̍p-jī-goe̍h cha̍p-sì chiah kiat-sok. Chit tiûⁿ chiàn-cheng chō-sêng 20 bān lâng sí-bông, 200 bān lâng chiâⁿ choh lān-bîn. Léng-tō chiàn-cheng ê sī That-cho̍k Kiōng-hô-kok ê穆拉迪奇 chiong-kun, in-ūi chiàn-cheng tiong ū hā-lēng kun-tūi chip-hêng tô͘-sat, só͘-í chiàn-āu i chiâⁿ-choh chiàn-cheng hiâm hoān. I tô-bông 16 nî āu, 2011 tī 塞爾維亞 hông lia̍h--tio̍h. 2017 nî cha̍p-it-goe̍h jī-jī, Liân-ha̍p-kok chêng 南斯拉夫 būn-tê kok-chè hêng-sū hoat-têng phòaⁿ i bô kî tô͘-hêng.

　　 Kìⁿ nā ū gōa-kok khah ū hūn-liōng ê kùi-pin lâi Tâi-oân hóng-būn, Tiong-kok gōa-kau-pō͘ hoat-giân-jîn it-tēng ē hoat-piáu khòng-gī kóng, bó͘ bó͘ lâng ûi-hoán "it tiong goân-chek", sè-kài kan-taⁿ chi̍t-ê Tiong-kok, Tâi-oân chū kó͘ tio̍h sī Tiong-kok sîn-sèng léng-thó͘ put-khó hun-koah ê chi̍t-pō͘-hūn. Chū kó͘ sī gōa kó͘? 1683 nî, Chheng-kok Khong-hi-tè phài-khián Sì Lông chìn-kong Tâi-oân, 1684 nî Chheng-kok tī Tâi-oân siat-tì Tâi-oân-hú. Án-ne Tâi-oân tio̍h piàn-sêng Tiong-kok sîn-sèng put-khó hun-koah léng-thó͘ ê chi̍t-pō͘-hūn? 1271 nî káⁿ bô pí 1683 nî khah kó͘? Bông-kó͘ lâng kok-hō kái choh "Tōa Goân Tōa Bông-kó͘ kok", tēng-to͘ tī kin-á-ji̍t ê Pak-kiaⁿ chhī, thóng-it Tiong-kok. Án-ne, káⁿ ē-sái kóng, Tiong-kok chū kó͘ sī Bông-kó͘ léng-thó͘ sîn-sèng put-khó hun-koah ê chi̍t-pō͘-hūn? Tiong-kok lâng eng-kai bē tông-ì. Pah-gōa nî chêng chheng kok phah-su Ji̍t-pún, 1895 nî sì-goe̍h cha̍p-chhit ji̍t kah Ji̍t-pún chhiam-tēng "Bé-koaiⁿ tiâu-iok", kā Tâi-oân choân-tó kah phêⁿ-ô͘ lia̍t-tó koah hō͘ Ji̍t-pún. Siáng kóng "put-khó hun-koah" ? Koah kah chiok chheng-khì leh! Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok tùi Tâi-oân kóng"lí sī góa ê chi̍t-pō͘-hūn." pîn siáⁿ-mi̍h? Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok chū 1949 nî cha̍p-goe̍h chhe-it kiàn-kok kàu taⁿ, ū tó chi̍t kang, tó chi̍t sî, tó chi̍t hun, tó chi̍t bió thóng-tī kòe Tâi-oân? Bô, oân-choân bô. Chhân bô kau, chúi bô lâu.

　　 Bô-lūn tó chi̍t kok hoâiⁿ-pà tùi lēng-gōa chi̍t kok kóng,"lí sī góa ê chi̍t-pō͘-hūn." Khak-si̍t ēhông kiaⁿ! (220422)

Chù, 烏克蘭 南斯拉夫 塞爾維亞 　 蒙特內哥羅　克羅埃西亞 　波士尼亞 　穆拉迪奇　 chhiáⁿ liām Hôa-gí


　　俄羅侵略烏克蘭主要ê原因是啥？上簡單ê理由是：四月二二，俄羅總統浮丁發表全國演講ê時講：「烏克蘭對咱來講m̄-nā是一个隔壁國，koh khah是咱俄羅歷史、文化不可分割ê一部分！」兩工後俄羅軍隊tio̍h拍入去烏克蘭。浮丁希望ē-tàng kā烏克蘭抱轉去俄羅ê懷抱，而且伊mā十分相信烏克蘭人lóng足歡迎俄羅軍隊去。伊chiahē信心滿滿講四工內ē-tàng收復歸个烏克蘭。

　　1991年至1992年間，除了塞爾維亞kah蒙特內哥羅（台灣有人譯作「烏山」）之外，其他ê民族國家一个一个ùi南斯拉夫獨立，原本ê聯邦政體tio̍hán-ne ta̍uh-ta̍uh解體去。塞爾維亞kah蒙特內哥羅兩國tī 1992年重新組織成立了南斯拉夫聯邦共和國，希望ē-tàng成作原本聯邦ê繼承者。但是因為新邊界ê問題，致使前南斯拉夫各國之間爆發了連續十年久ê南斯拉夫內戰。

　　1992年波士尼亞宣布獨立。全國約430萬人口內底，塞爾維亞人33%，克羅埃西亞人17%，波士尼亞人44%。但是塞爾維亞人ê塞族共和國堅決反對波士尼亞獨立，in認為波士尼亞ê民族身份是虛假ê，波士尼亞ê國家地位無歷史合法性，波士尼亞是塞爾維亞ê一部分。1992年四月戰爭爆發，3年半後1995年十二月十四chiah結束。Chit場戰爭造成20萬人死亡，200萬人成作難民。領導戰爭ê是塞族共和國ê穆拉迪奇將軍，因為戰爭中有下令軍隊執行屠殺，所以戰後伊成作戰爭嫌犯。伊逃亡16年後，2011tī塞爾維亞hông掠tio̍h。2017年十一月二二，聯合國前南斯拉夫問題國際刑事法庭判伊無期徒刑。

　　見nā有外國khah有份量ê貴賓來台灣訪問，中國外交部發言人一定ē發表抗議講，某某人違反「一中原則」，世界kan-taⁿ一个中國，台灣自古tio̍h是中國神聖領土不可分割ê一部分。自古是gōa古？1683年，清國康熙帝派遣施琅進攻台灣，1684年清國tī台灣設置台灣府。án-ne台灣tio̍h變成中國神聖不可分割領土ê一部分？1271年敢無比1683年khah古？蒙古人國號改作「大元大蒙古國」，定都tī今á日ê北京市，統一中國。Án-ne，敢ē-sái講：中國自古是蒙古領土神聖不可分割ê一部分？中國人應該bē同意。百外年前清國拍輸日本，1895年四月十七日kah日本簽訂「馬關條約」，kā臺灣全島kah澎湖列島割hō͘日本。Siáng講「不可分割」？割kah足清氣咧！中華人民共和國對台灣講「你是我ê一部分。」憑啥物？中華人民共和國自1949年十月初一建國到taⁿ，有tó一工、tó一時、tó一分、tó一秒統治過台灣？無，完全無。田無溝、水無流。

　　無論tó一國橫霸對另外一國講：「你是我ê一部分。」確實ē hông驚！ (220422)

註：烏克蘭 塞爾維亞　南斯拉夫 蒙特內哥羅　克羅埃西亞　波士尼亞　穆拉迪奇　　請唸華語