《綠色短評》

 | | | 轉寄

柯文哲鑄銃phah ka-kī！

作者 李南衡, ChoânTâijī/全台字 by Chng Hūi-phêng 2023.10.01




Choânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱ChoânTâiJī


《 Le̍ksek toánphêng 》　　 Lí Lâmhêng

　　　　Koa Bûntiat chù chhèng phah kakī!

Nn̄gchheng saⁿpah gōa nî chêng, Chiànkok sîkî Chîn Hàukong jīmēng Siong Iang tīlí kokchèng, chiapsiū i piànhoat ê chútiuⁿ, si̍tsi chi̍tê chiap chi̍tê ê káikek, hō͘ Chîn kok kiâⁿ hiòng hùkiông, chiâⁿchok Chiànkok chhithiông chi it. Chîn Hàukong sí liáuāu, Chîn Hūikong chēūi, i goânpún tio̍h hoántùi piànhoat, kasiōng ū lâng bi̍t kò Siong Iang ū bô͘hoán ìtô͘, i tio̍h phài lâng choânle̍k giâ Siong Iang. Siong Iang cháulō͘ kàu Hâmkokkoan ê sî, siūⁿ beh khì lúkoán hiohàm, lúkoán chúlâng kīchoa̍t kóng,"Che sī Siong Iang chètèng ê hoatlēng, nā hō͘ sinhūn putbêng ê lâng lâu sok kòe àm, hông chhâ·tio̍h ē chosiū khanliân siū chhúhoa̍t." Bô ūi thang tòa ê Siong Iang thò͘ tōakhùi kóng,"Ái! kakī tēng ê hoatkui, kā kakī hāi kah chit khoán tēpō͘!" ánne kiò choh "chokhoat pa̍k sí kakī".

　　1566 nî (Bêng Kachēng 45 nî ）, Kńgtang Tiâuchiu lâng Lîm Tōkhiân choh háichha̍t tàiniá gō͘cha̍p gōa chiah chiànchûn kongtáⁿ Hokkiàn Chiàuan, Totok Jû Tōaiû phài peng tuichâu, tôcháu, tānsī ji̍tāu itti̍t choh háichha̍t, 1573 nî (Bêng Bānle̍k goân nî ) siū koaⁿpeng tuichâu, cháu kàu Bálâipòaⁿtó kongchiàm óa Thàikokoan ê Paktōanî, tī Paktōanî kiànli̍p chi̍tê kuibô͘ siongtong tōa ê chhèngphàu chhiúⁿ, chùchō tōaphàu kah chhèngki. Ū chi̍t kang chhèngthong po̍kchà, tôaⁿ sí kakī. Lán Tâioân ū liûthoân chi̍t kù sio̍kgí ōe" Lîm Tōkhiân chù chhèng phah kakī", ìsù sī kóng chi̍tê lâng chūchoh chūsiū.

　　 Kóng sìpah gōa nî chêng ê kò͘sū iûgoân siuⁿ kú. Lán kóng chi̍tê siōng sin·ê, Bînchiòngtóng chóngthóng chham soánjîn Koa Bûntiat soanpò͘, 2023 nî chhitgoe̍h jīkáu beh tī chi̍tê 400 lâng ê tiûⁿtē kípān "KP SHOW" iánchhiùⁿhōe, chhitgoe̍h chhekáu, Koa Bûntiat kóng i goânpún siūⁿ beh tī "Tāipak liûhêng imga̍k tiongsim" kípān, bô siūⁿ kóng lo̍h jīm chhītiúⁿ chiah 3 kògoe̍h, Tâipakchhī chènghú tio̍h bô beh hō͘ góa pān, oànthàn sèthài iāmliâng. Lâng mn̄g kóng hiānjīm Tâipakchhītiúⁿ Chiúⁿ Bānan káⁿ bián chhutlâi kóng·chi̍tsiaⁿ? Koa Bûntiat ìn kóng, thongsiông chit hō tāichì sī thàikàm tio̍h káikoat tiāu· ê, m̄bián khì kàu hôngsiōng hia! chhekáu àm, Tâipakchhī bûnhòa kio̍ktiúⁿ Chhòa Siphêng piáusī, kinkì Koa Bûntiat chhītiúⁿ sîtāi Tāipak liûhêng imga̍k tiongsim kuichiuⁿ, 2020 nî cha̍pjīgoe̍h tio̍h bêngkhak kuitēng bēsái cho͘ chioh hông choh chèngtī oa̍htāng. Só͘í ū lâng chhiò kóng, Koa Bûntiat chù chhèng phah kakī. Chin hó ūn, khólêng phôe thài kāu phah bô sí.

　　2023 nî káugoe̍h cha̍ppeh sinbûn pòtō, chêng Tâipakchhītiúⁿ, Bînchiòngtóng chóngthóng chhamsoánjîn Koa Bûntiat káugoe̍h cha̍pkáu beh tī "Tāipak liûhêng imga̍k tiongsim" ê Khahhukhah chhanthiaⁿ kípān "AI gíim bô͘hêng kah tankhek hoatpiáuhōe", sǹg sī í lēnggōa chi̍t chióng hêngsek ê oânbāng. Cha̍ppeh àm, Tâipakchhī bûnhòa kio̍ktiúⁿ Chhòa Siphêng tī bīnchheh téngbīn chíchhut, i ū kā siongkoan kuitēng thôaⁿ hō͘ Koa Bûntiat pānkongsek liáuāu,"chiâⁿ hinùi", Koa pān koattēng bô beh ûihoán kuitēng, ē koh lēnggōa chhōe tiûⁿtē pān AI kēngsoán koakhek hoatpò͘ hōe. Tâipakchhī bûnhòa kio̍ktiúⁿ Chhòa Siphêng chiapsiū hóngbūn ê sî piáusī, siūⁿ kóng "ná ē koh lâi"? khólêng sī "tōalâng (chí Koa Bûntiat)" tùi "sèhāng tāichì" bô te̍kpia̍t chùì. Chhòa Siphêng kio̍ktiúⁿ chin khehkhì, bô kóng Koa Bûntiat chêng chhītiúⁿ chai hoat siūⁿ beh hoānhoat, hoānhoat bô chiâⁿ, beh koh lâi hoān! Mā bô kóng Koa chêng chhītiúⁿ lâng lāu ah, kìtî thài chha, nn̄gkò goe̍h lāi hoān nn̄g piàn kāngkhoán ê chhògō͘.

　　 Kóng Koa Bûntiat "chokhoat pa̍k sí kakī", ahsī kóng Koa Bûntiat "chù chhèng phah kakī", lóng ē thong. (230922)



Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版


《 Le̍k-sek toán-phêng 》　　 Lí Lâm-hêng

　　　　Koa Bûn-tiat chù chhèng phah ka-kī!

Nn̄g-chheng saⁿ-pah gōa nî chêng, Chiàn-kok sî-kî Chîn Hàu-kong jīm-ēng Siong Iang tī-lí kok-chèng, chiap-siū i piàn-hoat ê chú-tiuⁿ, si̍t-si chi̍t-ê chiap chi̍t-ê ê kái-kek, hō͘ Chîn kok kiâⁿ hiòng hù-kiông, chiâⁿ-chok Chiàn-kok chhit-hiông chi it. Chîn Hàu-kong sí liáu-āu, Chîn Hūi-kong chē-ūi, i goân-pún tio̍h hoán-tùi piàn-hoat, ka-siōng ū lâng bi̍t kò Siong Iang ū bô͘-hoán ì-tô͘, i tio̍h phài lâng choân-le̍k giâ Siong Iang. Siong Iang cháu-lō͘ kàu Hâm-kok-koan ê sî, siūⁿ beh khì lú-koán hioh-àm, lú-koán chú-lâng kī-choa̍t kóng,"Che sī Siong Iang chè-tèng ê hoat-lēng, nā hō͘ sin-hūn put-bêng ê lâng lâu sok kòe àm, hông chhâ-·tio̍h ē cho-siū khan-liân siū chhú-hoa̍t." Bô ūi thang tòa ê Siong Iang thò͘ tōa-khùi kóng,"Ái! ka-kī tēng ê hoat-kui, kā ka-kī hāi kah chit khoán tē-pō͘!" án-ne kiò choh "chok-hoat pa̍k sí ka-kī".

　　1566 nî (Bêng Ka-chēng 45 nî ）, Kńg-tang Tiâu-chiu lâng Lîm Tō-khiân choh hái-chha̍t tài-niá gō͘-cha̍p gōa chiah chiàn-chûn kong-táⁿ Hok-kiàn Chiàu-an, To-tok Jû Tōa-iû phài peng tui-châu, tô-cháu, tān-sī ji̍t-āu it-ti̍t choh hái-chha̍t, 1573 nî (Bêng Bān-le̍k goân nî ) siū koaⁿ-peng tui-châu, cháu kàu Bá-lâi-pòaⁿ-tó kong-chiàm óa Thài-kok-oan ê Pak-tōa-nî, tī Pak-tōa-nî kiàn-li̍p chi̍t-ê kui-bô͘ siong-tong tōa ê chhèng-phàu chhiúⁿ, chù-chō tōa-phàu kah chhèng-ki. Ū chi̍t kang chhèng-thong po̍k-chà, tôaⁿ sí ka-kī. Lán Tâi-oân ū liû-thoân chi̍t kù sio̍k-gí ōe" Lîm Tō-khiân chù chhèng phah ka-kī", ì-sù sī kóng chi̍t-ê lâng chū-choh chū-siū.

　　 Kóng sì-pah gōa nî chêng ê kò͘-sū iû-goân siuⁿ kú. Lán kóng chi̍t-ê siōng sin-·ê, Bîn-chiòng-tóng chóng-thóng chham- soán-jîn Koa Bûn-tiat soan-pò͘, 2023 nî chhit-goe̍h jī-káu beh tī chi̍t-ê 400 lâng ê tiûⁿ-tē kí-pān "KP SHOW" ián-chhiùⁿ-hōe, chhit-goe̍h chhe-káu, Koa Bûn-tiat kóng i goân-pún siūⁿ beh tī "Tāi-pak liû-hêng im-ga̍k tiong-sim" kí-pān, bô siūⁿ kóng lo̍h jīm chhī-tiúⁿ chiah 3 kò-goe̍h, Tâi-pak-chhī chèng-hú tio̍h bô beh hō͘ góa pān, oàn-thàn sè-thài iām-liâng. Lâng mn̄g kóng hiān-jīm Tâi-pak-chhī-tiúⁿ Chiúⁿ Bān-an káⁿ bián chhut-lâi kóng-·chi̍t-siaⁿ? Koa Bûn-tiat ìn kóng, thong-siông chit hō tāi-chì sī thài-kàm tio̍h kái-koat tiāu-· ê, m̄-bián khì kàu hông-siōng hia! chhe-káu àm, Tâi-pak-chhī bûn-hòa kio̍k-tiúⁿ Chhòa Si-phêng piáu-sī, kin-kì Koa Bûn-tiat chhī-tiúⁿ sî-tāi Tāi-pak liû-hêng im-ga̍k tiong-sim kui-chiuⁿ, 2020 nî cha̍p-jī-goe̍h tio̍h bêng-khak kui-tēng bē-sái cho͘ chioh hông choh chèng-tī oa̍h-tāng. Só͘-í ū lâng chhiò kóng, Koa Bûn-tiat chù chhèng phah ka-kī. Chin hó ūn, khó-lêng phôe thài kāu phah bô sí.

　　2023 nî káu-goe̍h cha̍p-peh sin-bûn pò-tō, chêng Tâi-pak-chhī-tiúⁿ, Bîn-chiòng-tóng chóng-thóng chham-soán-jîn Koa Bûn-tiat káu-goe̍h cha̍p-káu beh tī "Tāi-pak liû-hêng im-ga̍k tiong-sim" ê Khah-hu-khah chhan-thiaⁿ kí-pān "AI gí-im bô͘-hêng kah tan-khek hoat-piáu-hōe", sǹg sī í lēng-gōa chi̍t chióng hêng-sek ê oân-bāng. Cha̍p-peh àm, Tâi-pak-chhī bûn-hòa kio̍k-tiúⁿ Chhòa Si-phêng tī bīn-chheh téng-bīn chí-chhut, i ū kā siong-koan kui-tēng thôaⁿ hō͘ Koa Bûn-tiat pān-kong-sek liáu-āu,"chiâⁿ hin-ùi", Koa pān koat-tēng bô beh ûi-hoán kui-tēng, ē koh lēng-gōa chhōe tiûⁿ-tē pān AI kēng-soán koa-khek hoat-pò͘ -hōe. Tâi-pak-chhī bûn-hòa kio̍k-tiúⁿ Chhòa Si-phêng chiap-siū hóng-būn ê sî piáu-sī, siūⁿ kóng "ná ē koh lâi"? khó-lêng sī "tōa-lâng (chí Koa Bûn-tiat)" tùi "sè-hāng tāi-chì" bô te̍k-pia̍t chù-ì. Chhòa Si-phêng kio̍k-tiúⁿ chin kheh-khì, bô kóng Koa Bûn-tiat chêng chhī-tiúⁿ chai hoat siūⁿ beh hoān-hoat, hoān-hoat bô chiâⁿ, beh koh lâi hoān! Mā bô kóng Koa chêng chhī-tiúⁿ lâng lāu ah, kì-tî thài chha, nn̄g-kò goe̍h lāi hoān nn̄g piàn kāng-khoán ê chhò-gō͘.

　　 Kóng Koa Bûn-tiat "chok-hoat pa̍k sí ka-kī", ah-sī kóng Koa Bûn-tiat "chù chhèng phah ka-kī", lóng ē thong. (230922)




兩千三百外年前，戰國時期秦孝公任用商鞅治理國政，接受伊變法ê主張，實施一個接一個ê改革，hō͘秦國行向富強，成作戰國七雄之一。秦孝公死了後，秦惠公坐位，伊原本tio̍h反對變法，加上有人密告商鞅有謀反意圖，伊tio̍h派人全力夯商鞅。商鞅走路到函谷關ê時，想beh去旅館歇暗，旅館主人拒絕講：「Che是商鞅制定ê法令，若hō͘身分不明ê人留宿過暗，hông查tio̍hē遭受牽連受處罰。」無位thang tòaê商鞅吐大氣講：「Ái！ka-kī訂ê法規，kā ka-kī害kah chit款地步！」án-ne叫作「作法縛死ka-kī」。

　　1566年（明嘉靖45年），廣東潮州人林道乾作海賊帶領五十外隻戰船攻打福建詔安，都督俞大猷派兵追châu，逃走，但是日後一直作海賊，1573年（明萬曆元年）受官兵追châu，走到馬來半島攻佔óa泰國灣ê北大年，tī北大年建立一個規模相當大ê銃炮廠，鑄造大砲kah銃枝。有一工槍膛爆炸，彈死ka-kī。咱台灣有流傳一句俗語話「林道乾鑄銃phah ka-kī」，意思是講一个人自作自受。

　　講四百外年前ê故事猶原siuⁿ久。咱講一个上新ê：民眾黨總統參選人柯文哲宣布，2023年七月二九behtī一個400人ê場地舉辦「KP SHOW」演唱會，七月初九，柯文哲講伊原本想behtī「台北流行音樂中心」舉辦，無想講落任市長才3個月，台北市政府tio̍h無beh hō͘我辦，怨歎世態炎涼。人問講現任台北市長蔣萬安敢免出來講一聲？柯文哲應講，通常chit號tāi-chì是太監tio̍h解決掉ê，m̄免去到皇上hia！初九暗，台北市文化局長蔡詩萍表示，根據柯文哲市長時代台北流行音樂中心規章，2020年十二月tio̍h明確規定bē使租借hông作政治活動。所以有人笑講，柯文哲鑄銃拍ka-kī。真好運，可能皮太厚phah無死。

　　2023年九月十八新聞報導，前台北市長、民眾黨總統參選人柯文哲九月十九behtī「台北流行音樂中心」ê卡夫卡餐廳舉辦「AI語音模型kah單曲發表會」，算是以另一種形式ê圓夢。十八暗，台北市文化局長蔡詩萍tī面冊頂面指出，伊有kā相關規定傳hō͘柯文哲辦公室了後，「chiâⁿ欣慰」，柯辦決定無beh違反規定，ē koh另外chhōe場地辦AI競選歌曲發布會。台北市文化局長蔡詩萍接受訪問ê時表示，想講「ná那ēkoh來」？可能是「大人（指柯文哲）」對「細項tāi-chì」無特別注意。蔡詩萍局長真客氣，無講柯文哲前市長知法想beh犯法，犯法無成，beh koh來犯！Mā無講柯前市長人老ah，記持太差，兩個月內犯兩遍仝款ê錯誤。

　　講柯文哲「作法縛死ka-kī」，ah是講柯文哲「鑄銃拍ka-kī」，lóngē通。 (230922)