《綠色短評》

 | | | 轉寄

善良快樂ê台灣人

作者 李南衡, ChoânTâijī/全台字 by Chng Hūiphêng 2021.04.18

Choânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱ChoânTâiJī

Siānliông khoàilo̍k ê Tâioânlâng

　　 Kiⁿî chhengbêng liânká thâuchi̍t kang, sìgoe̍h chhejī chásî káu tiám 28 pun hoatseng Tâioân thihlō͘kio̍k 408 chhù Taroko hō sūkò͘. Tī Hoaliânkoān Siùlîmhiong ê tâithih pakhôesòaⁿ Chhengchúi pak kháu, chài ū 492 miâ lúkheh ê Taroko Chūkiông hō tī kiâⁿ kàu pōngkhangkháu ê sî, kah ùi piⁿpho kō·lo̍h·lâi chhimji̍p lō͘sòaⁿ ê kangtêng chhia siocheng pāibé liáuāu chhiongji̍p pōngkhang lāi koh khì lòng pōngkhang piah, chho͘pō͘ jīmtēng ū chōsêng 49 lâng síbông kah 216 lâng khintāngsiong ê pikio̍k. Thiaⁿtio̍h chitê puthēng ê siausit, ta̍kê to̍h simsng ba̍kkho͘âng. Sòa·lo̍h·khì, sûisî siūⁿ kóng beh ánchóaⁿ pangchō͘ kòesin·khì ê lâng ê kasio̍k kah siū khintāngsiong ê lúkheh, tējī kang Ōehokpō͘ soanpò͘ koankhoán tiùⁿhō͘, sìgoe̍h saⁿcha̍p ûichí chiapsiū bînchiòng koankhoán, kok kikimhōe, gînhâng, kikoan thoânthé, ha̍khāu suseng, kok tóng tóngpō͘, kohkip bînì tāipiáu, kohkip hêngchèng chúkoán, lóng khóngkhài koankhoán. Bô saⁿ kang tio̍h chhiaukòe sin tâipè nn̄g ek, tī chia lán tio̍h khòaⁿchhut Tâioânlâng siānliông ê púnsèng.

　　 Siānliông tio̍h sī hósim, khòaⁿ lâng bô chia̍h tio̍h kahná kakī teh iaugō, khòaⁿ lâng pisiong kakī sim ē thiàⁿ. Jîchhiáⁿ sûisî ēng hêngtōng lâi piáuta̍t, koan chîⁿ kah chhutla̍t khì pangbâng. 1999 nî káugoe̍h jīit tiongpō͘ tōa tētāng, koankhoán chhiaukòe sin tâipè chi̍tpah sìcha̍p gōa ek. Ēkìtit lán "le̍ksek hôpêng kóngpò͘ tiāntâi" tûliáu tī chiatbo̍k tiong ho͘io̍k ta̍kê koan kiùchai ìnkip ê bu̍tchu ígōa, hoatkhí koan bí kah hiānkim jîchhiáⁿ ho͘tiàu chóngpho͘ tāisu nn̄g sai kah chō͘chhiú, khì chaikhu ê Tangsì Kokang chú saⁿtǹg hō͘ chaibîn chia̍h, itti̍t chú saⁿ kògoe̍h kú. Lán tongjiân kámsiā só͘ū chhutchîⁿ chhutla̍t pangbâng ê lâng. Che tio̍h sī lán Tâioânlâng khóài ê só͘chāi.

　　2008 nî gō͘goe̍h cha̍pjī, Tiongkok Sìchuān wènchuān tōa tētāng, Tâioân ê chènghú, khìgia̍p, bînkan siāthoân kah kokkài bînchiòng koan chîⁿ hō͘ Sìchuān chaikhu ū sin tâipè chhitcha̍p ek gō͘chheng gōa bān, iok jînbîn pè cha̍pgō͘ ek nn̄gchheng gōa bān. Τiongkiōng koaⁿhong só͘ hoatkhí ê "sàng unloán hiàn àisim" oa̍htāng, tī cha̍pgō͘ ê séng só͘ koan ê chîⁿ chiongkīn jînbîn pè chhitchheng nn̄gpah gōa bān, lán pí in ke jīcha̍p gōa pōe.

2011 nî saⁿgoe̍h cha̍pit, Ji̍tpún tangpak tēhng hoatseng kīnhái tōa tē tāng, lán Tâioân sûisî phàikhián kiùlântūi khì Ji̍tpún ígōa, Tâioân chènghú kah jînbîn koankhoán sin tâipè chhitcha̍p gōa ek, iok ji̍tpè 200 ek, sī sèkài tēit chē, jîchhiáⁿ chhiaukòe ū koankhoán ê kîtha 93 ê kokka ê chónggia̍h, lēnggōa iû Tâioân kià chhutkhì ê kiùoān bu̍tchu mā chhiaukòe chi̍tchheng kongtùn. Ji̍tpún chènghú, thoânpò͘ mûithé kah Ji̍tpún jînbîn, kàu kiⁿî cha̍p chiunî kìliām, iáu susuliāmliām kámsiā Tâioân. Lán chò hótāi, m̄sī teh tánthāi lâng kámsiā á·sī pòtap, tānsī lán mā bô hibāng siū lán pangbâng kòe ê Tiongkok, saⁿputgō͘sî kunlām sái lâi khiónghat lán, ta̍k kang kunki poelâi jiáuloān lán. In ánne unchiongsiûpò, kámēsái sǹg sī "lâng", kámēsái sǹg sī "chèngsiông ê lâng"?

　　 Chòekīn Liânha̍pkok kongpò͘ sèkài khoàilo̍k ê kokka, kiⁿî lán Tâioân pâi tī tēcha̍pkáu miâ, sī Achiu tējī miâ, Tanga tēit miâ. Phêngpí ê lāṳông ū la̍k hāng, kokbîn só͘tit, chènghú ê chhengliân bô thamu, ūkî ê kiānkhong siūmiā, jînseng soánte̍k ê chūiû, siāhōe kiùchō͘ ( ū khùnlân ê sî ū lâng ē pangchō͘ lí bò), ū khóngkhài pangchō͘ pa̍t lâng bò. Lán Tâioânlâng tio̍h sī hósim ài pangchō͘ pa̍tlâng, chiah ē chiahni̍h khoàilo̍k! (210409)


Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版

Siān-liông khoài-lo̍k ê Tâi-oân-lâng

　　 Kin-nî chheng-bêng liân-ká thâu-chi̍t kang, sì-goe̍h chhe-jī chá-sî káu tiám 28 pun hoat-seng Tâi-oân thih-lō͘-kio̍k 408 chhù Taroko hō sū-kò͘. Tī Hoa-liân-koān Siù-lîm-hiong ê tâi-thih pak-hôe-sòaⁿ Chheng-chúi pak kháu, chài ū 492 miâ lú-kheh ê Taroko Chū-kiông hō tī kiâⁿ kàu pōng-khang-kháu ê sî, kah ùi piⁿ-pho kō-·lo̍h-·lâi chhim-ji̍p lō͘-sòaⁿ ê kang-têng chhia sio-cheng pāi-bé liáu-āu chhiong-ji̍p pōng-khang lāi koh khì lòng pōng-khang piah, chho͘-pō͘ jīm-tēng ū chō-sêng 49 lâng sí-bông kah 216 lâng khin-tāng-siong ê pi-kio̍k. Thiaⁿ-tio̍h chit-ê put-hēng ê siau-sit, ta̍k-ê to̍h sim-sng ba̍k-kho͘-âng. Sòa-·lo̍h-·khì, sûi-sî siūⁿ kóng beh án-chóaⁿ pang-chō͘ kòe-sin-·khì ê lâng ê ka-sio̍k kah siū khin-tāng-siong ê lú-kheh, tē-jī kang Ōe-hok-pō͘ soan-pò͘ koan-khoán tiùⁿ-hō͘, sì-goe̍h saⁿ-cha̍p ûi-chí chiap-siū bîn-chiòng koan-khoán, kok ki-kim-hōe, gîn-hâng, ki-koan thoân-thé, ha̍k-hāu su-seng, kok tóng tóng-pō͘, koh-kip bîn-ì tāi-piáu, koh-kip hêng-chèng chú-koán, lóng khóng-khài koan-khoán. Bô saⁿ kang tio̍h chhiau-kòe sin tâi-pè nn̄g ek, tī chia lán tio̍h khòaⁿ-chhut Tâi-oân-lâng siān-liông ê pún-sèng.

　　 Siān-liông tio̍h sī hó-sim, khòaⁿ lâng bô chia̍h tio̍h kah-ná ka-kī teh iau-gō, khòaⁿ lâng pi-siong ka-kī sim ē thiàⁿ. Jî-chhiáⁿ sûi-sî ēng hêng-tōng lâi piáu-ta̍t, koan chîⁿ kah chhut-la̍t khì pang-bâng. 1999 nî káu-goe̍h jī-it tiong-pō͘ tōa tē-tāng, koan-khoán chhiau-kòe sin tâi-pè chi̍t-pah sì-cha̍p gōa ek. Ē-kì-tit lán "le̍k-sek hô-pêng kóng-pò͘ tiān-tâi" tû-liáu tī chiat-bo̍k tiong ho͘-io̍k ta̍k-ê koan kiù-chai ìn-kip ê bu̍t-chu í-gōa, hoat-khí koan bí kah hiān-kim jî-chhiáⁿ ho͘-tiàu chóng-pho͘ tāi-su nn̄g sai kah chō͘-chhiú, khì chai-khu ê Tang-sì Ko-kang chú saⁿ-tǹg hō͘ chai-bîn chia̍h, it-ti̍t chú saⁿ kò-goe̍h kú. Lán tong-jiân kám-siā só͘-ū chhut-chîⁿ chhut-la̍t pang-bâng ê lâng. Che tio̍h sī lán Tâi-oân-lâng khó-ài ê só͘-chāi.

　　2008 nî gō͘-goe̍h cha̍p-jī, Tiong-kok Sìchuān wènchuān tōa tē-tāng, Tâi-oân ê chèng-hú, khì-gia̍p, bîn-kan siā-thoân kah kok-kài bîn-chiòng koan chîⁿ hō͘ Sìchuān chai-khu ū sin tâi-pè chhit-cha̍p ek gō͘-chheng gōa bān, iok jîn-bîn pè cha̍p-gō͘ ek nn̄g-chheng gōa bān. Τiong-kiōng koaⁿ-hong só͘ hoat-khí ê "sàng un-loán hiàn ài-sim" oa̍h-tāng, tī cha̍p-gō͘ ê séng só͘ koan ê chîⁿ chiong-kīn jîn-bîn pè chhit-chheng nn̄g-pah gōa bān, lán pí in ke jī-cha̍p gōa pōe.

2011 nî saⁿ-goe̍h cha̍p-it, Ji̍t-pún tang-pak tē-hng hoat-seng kīn-hái tōa tē- tāng, lán Tâi-oân sûi-sî phài-khián kiù-lân-tūi khì Ji̍t-pún í-gōa, Tâi-oân chèng-hú kah jîn-bîn koan-khoán sin tâi-pè chhit-cha̍p gōa ek, iok ji̍t-pè 200 ek, sī sè-kài tē-it chē, jî-chhiáⁿ chhiau-kòe ū koan-khoán ê kî-tha 93 ê kok-ka ê chóng-gia̍h, lēng-gōa iû Tâi-oân kià chhut-khì ê kiù-oān bu̍t-chu mā chhiau-kòe chi̍t-chheng kong-tùn. Ji̍t-pún chèng-hú, thoân-pò͘ mûi-thé kah Ji̍t-pún jîn-bîn, kàu kin-nî cha̍p chiu-nî kì-liām, iáu su-su-liām-liām kám-siā Tâi-oân. Lán chò hó-tāi, m̄-sī teh tán-thāi lâng kám-siā á-·sī pò-tap, tān-sī lán mā bô hi-bāng siū lán pang-bâng kòe ê Tiong-kok, saⁿ-put-gō͘-sî kun-lām sái lâi khióng-hat lán, ta̍k kang kun-ki poe-lâi jiáu-loān lán. In án-ne un-chiong-siû-pò, kám-ē-sái sǹg sī "lâng", kám-ē-sái sǹg sī "chèng-siông ê lâng"?

　　 Chòe-kīn Liân-ha̍p-kok kong-pò͘ sè-kài khoài-lo̍k ê kok-ka, kin-nî lán Tâi-oân pâi tī tē-cha̍p-káu miâ, sī A-chiu tē-jī miâ, Tang-a tē-it miâ. Phêng-pí ê lāi-iông ū la̍k hāng, kok-bîn só͘-tit, chèng-hú ê chheng-liân bô tham-u, ū-kî ê kiān-khong siū-miā, jîn-seng soán-te̍k ê chū-iû, siā-hōe kiù-chō͘ ( ū khùn-lân ê sî ū lâng ē pang-chō͘ lí bò), ū khóng-khài pang-chō͘ pa̍t lâng bò. Lán Tâi-oân-lâng tio̍h sī hó-sim ài pang-chō͘ pa̍t-lâng, chiah ē chiah-ni̍h khoài-lo̍k! (210409)


　　今年清明連假頭一工、四月初二早時九點28分發生臺灣鐵路局408次Taroko（太魯閣）號事故。Tī花蓮縣秀林鄉ê台鐵北迴線清水北口，載有492名旅客ê Taroko自強號tī行到磅孔口ê時，kah ùi邊坡kō落來侵入路線ê工程車相cheng敗馬了後衝入磅孔內koh去lòng磅孔壁，初步認定有造成49人死亡kah 216人輕重傷ê悲劇。聽tio̍h chit-ê不幸ê消息，ta̍k个 to̍h心酸目眶紅。續落去，隨時想講beh按怎幫助過身去ê人ê家屬kah受輕重傷ê旅客，第二工衛福部宣布捐款帳戶，四月三十為止接受民眾捐款，各基金會、銀行、機關團體、學校師生，各黨黨部、各級民意代表，各級行政主管，lóng慷慨捐款。無三工tio̍h超過新台幣兩億，tī chia 咱tio̍h看出台灣人善良ê本性。

　　善良tio̍h是好心：看人無食tio̍hkah-ná家己teh枵餓，看人悲傷家己心會疼。而且隨時用行動來表達，捐錢kah出力去幫忙。1999年九月二一中部大地動，捐款超過新台幣一百四十外億。會記得咱「綠色和平廣播電台」除了tī節目中呼籲ta̍k个捐救災應急ê物資以外，發起捐米kah現金而且呼召總舖大師二師kah助手，去災區ê東勢高工煮三頓hō͘災民食，一直煮三個月久。咱當然感謝所有出錢出力幫忙ê人。Che tio̍h是咱台灣人可愛ê所在。

　　2008年五月十二，中國四川汶川大地動，台灣ê政府、企業、民間社團kah各界民眾捐錢hō͘四川災區有新台幣七十億五千外萬，約人民幣十五億兩千外萬。中共官方所發起ê「送溫暖獻愛心」活動，tī十五個省所捐ê錢將近人民幣七千兩百外萬，咱比in加二十外倍。

2011年三月十一，日本東北地方發生近海大地動，咱台灣隨時派遣救難隊去日本以外，臺灣政府kah人民捐款新台幣七十外億、約日幣200億，是世界第一chē，而且超過有捐款ê其他93个國家ê總額，另外由台灣寄出去ê救援物資mā超過一千公噸。日本政府、傳播媒體kah日本人民，到今年十周年紀念，猶思思念念感謝台灣。咱做好代，m̄是teh等待人感謝抑是報答，但是咱 mā無希望受咱幫忙過ê中國，三不五時軍艦駛來恐嚇咱、ta̍k工軍機飛來擾亂咱。In án-ne恩將仇報，kám-ē-sái算是「人」，kám-ē-sái算是「正常ê人」？

　　最近聯合國公佈世界快樂ê國家，今年咱台灣排tī第十九名，是亞洲第二名、東亞第一名。評比ê內容有六項：國民所得，政府ê清廉無貪污，預期ê健康壽命，人生選擇ê自由，社會救助（有困難ê時有人ē幫助你bò），有慷慨幫助別人bò。咱台灣人tio̍h是好心ài幫助別人，chiah ē chiah-ni̍h快樂！(210409)