《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫 hō͘學生朋友 ê 代誌 23 - 道德 kap心靈ê價值

作者 陳雷 2019.12.01

（Siá hō͘ ha̍k-seng pêng-iú ê tāi-chì 23）(寫 hō͘學生朋友 ê 代誌 23)

Tō-tek kap sim-lêng ê kè-ta̍t / 道德 kap心靈ê價值

Lâng kap tōng-bu̍t ū chit-hāng chin-tōa ê chha-pia̍t tō-sī lâng chin-gâu ha̍p-chok. Ha̍p-chok chiah ē-tàng î-chhî hô-pêng, oân-sêng tāi-chì. Lâng ē-tàng siā hóe-chìⁿ, ài khò kúi-bān lâng ha̍p-chok. Seng-seng ē-hiáu ha̍p-chok lia̍h-kâu, sio-chiàn, tān-sī hān tī kâng-tīn lāi-té ha̍p-chok, bē chhiau-kòe 10 gōa chiah. Kúi cha̍p-bān chiah káu-hiā ē ha̍p-chok oân-sêng chit-hāng thian-seng kò͘-tēng ê tāi-chì, pa̍t-hāng bô-hoat-tō͘. Hiān-tāi lâng ha̍p-chok ê ki-chhó͘ ū 3 hāng:chin bêng-hián ê kiōng-tông lī-ek. Tû-liáu chit-ê í-gōa, khò chè-tō͘ ê kui-tēng(pau-hâm hoat-lu̍t)kap tō-tek ê iok-sok. Lán bô hoat-tō͘ kā só͘-ū tōa sè hāng tāi-chì siá-chò hoat-lu̍t, kui-tēng ê chè-tō͘, chhin-chhiūⁿ tùi pêng-iú ê lé-māu thāi-tō͘, che tio̍h khò tō-tek ê iok-sok.

人kap 動物一項真大 ê 差別tō是人真gâu 合作. 合作chiah ē-tàng維持和平, 完成代誌.人ē-tàng射火箭, ài靠幾萬人合作. 猩猩ē曉合作掠猴, 相戰, 但是限tī仝陣內底合作, bē 超過 10 外隻. 幾十萬隻káu-hiā ē合作完成一項天生固定 ê代誌, 別項無法度. 現代人合作 ê 基礎有 3 項：真明顯 ê共同利益. 除了這个以外, 靠制度 ê 規定（包含法律）kap道德 ê 約束. 咱無法度kā所有大細項代誌寫做法律, 規定 ê 制度, 親像對朋友 ê禮貌態度, che tio̍h靠道德 ê 約束.

Siáⁿ-mi̍h kiò-chò chit-ê lâng ‘ū tō-tek’？ Tō sī i ū khó-lū tio̍h pa̍t-lâng. Ka-tī m̄-ài ê tāi-chì bô hō͘ pa̍t-lâng, ka-tī ài-ê mi̍h-kiāⁿ hō͘ pa̍t-lâng. He̍k-chiá pa̍t-lâng m̄-ài ê tāi-chì lán bô hō͘ in, pa̍t-lâng ài-ê mi̍h-kiāⁿ lán hō͘ in. Tō-tek ê hāu-kó tō sī î-chhî hô-pêng, ka-kiông lâng kap lâng tiong-kan ê ha̍p-chok. Tō-tek chúi-chùn koân ê lâng-kûn, ē khah hô-pêng, khah chió hō͘-siong siong-hāi, mā ē-tàng chò khah-chē tāi-chì. Che tō sī tō-tek tī jîn-lūi ián-hòa kòe-thêng ê kè-ta̍t. Hiān-tāi ê siā-hōe lâng kap lâng tiong-kan ê chiap-chhiok lú ba̍t, su-iàu lú tōa ê ha̍p-chok.

啥物叫做這个人‘有道德’？ Tō是伊有考慮tio̍h 別人. 家己m̄愛 ê 代誌無 hō͘別人, 家己愛 ê 物件hō͘別人. 或者別人m̄愛 ê 代誌咱無 hō͘ in, 別人愛 ê 物件咱hō͘ in. 道德 ê 效果tō是維持和平, 加強人kap人中間 ê 合作. 道德水準koân ê 人群, ē khah和平, khah少互相傷害, mā ē-tàng 做khah-chē 代誌. Che tō是道德tī人類演化過程 ê 價值. 現代 ê 社會人kap人中間 ê 接觸lú 密, 需要lú 大 ê 合作.

To̍k-chhâi kok-ka chhin-chhiūⁿ Tiong-kok, kiōng-sán-tóng ūi-tio̍h khòng-chè it-chhè, iōng chin-chē kui-tēng lâi hān-chè lâng ê su-sióng hêng-tōng. Tī Tiong-kok, siōng-koân ê tō-tek sī tùi kiōng-sán-tóng sí-tiong. Ūi tio̍h tóng, siáⁿ-mi̍h lóng ē-sái chò, chò ké-hòe, thau lâng ê ki-su̍t, chhiúⁿ lâng ê châi-sán, phiàn lâng ê tiâu-iok, thâi-lâng pàng-hóe lóng bô-iàu-kín. Ūi-tio̍h tóng, sīm-chì ē-sái ûi-hoán kok-ka ê hiàn-hoat, siat ké-pâu ê kok-hōe, ké-pâu ê sin-bûn, ké-pâu ê giân-lūn chū-iû. kiōng-sán-tóng khòng-chè ê Tiong-kok, tan-tan ū chit-hāng tō-tek：tùi tóng chīn-tiong. Iā tō-sī kóng, kiōng-sán-tóng bô lâng kap lâng tiong-kan phó͘-sè ê tō-tek koan-liām hām kè-ta̍t. Che tō-sī Mô͘-te̍k-tong thâi-sí kúi lōa chheng-bān Tiong-kok-lâng, kàu-taⁿ Tiong-kok kiōng-sán-tóng iáu chun-tiōng i ê goân-in.

獨裁國家親像中國, 共產黨為tio̍h beh控制一切, 用真chē規定來限制人 ê 思想行動. Tī中國, 上koân ê 道德是對共產黨死忠. 為tio̍h黨, 啥物攏 ē使做, 做假貨, 偷人 ê 技術, 搶人 ê 財產, 騙人 ê 條約, thâi人放火攏無要緊. 為tio̍h黨, 甚至ē使違反國家 ê 憲法, 設假包 ê 國會, 假包ê新聞, 假包 ê 言論自由. 共產黨控制ê 中國,單單有一項道德：對黨盡忠. 也tō是講,共產黨無人kap人中間普世ê 道德觀念hām價值. Che tō是毛澤東thâi死幾lōa千萬中國人, 到taⁿ 中國共產黨 iáu尊重伊ê原因.

Sim-lêng kap tō-tek sī chin chiap-kīn ê mi̍h-kiāⁿ. Tō-tek chú-iàu khan-siap tio̍h lâng kap lâng ê koan-hē. Sim-lêng pau-hâm lâng í-gōa ê cheng-sîn kài-liām. Lán bô kóng lâng kap thiⁿ-chhiⁿ tiong-kan ê tō-tek, tān-sī ē-tàng keng-giām lâng tùi thiⁿ-chhiⁿ cheng-sîn ê kám-siū. Kî-tha chhin-chhiūⁿ jîn-seng seⁿ-sí, ú-tiū bān-bu̍t ê sîn-bi̍t-kám, bí-kám, chông-pài-kám.....chióng-chióng. Sim-lêng ê kéng-kài sui-jiân chin-chió si̍t-iōng ê kè-ta̍t, tān-sī góa siūⁿ, i sī lâng siōng-kài súi ê mi̍h-kiāⁿ. Kiōng-sán-tóng hó͘ⁿ-tēng tō-tek kap sim-lêng ê kè-ta̍t. In ê siā-hōe ke-chin bē an-tēng. Che sī in chin-tōa ê jio̍k-tiám, mā-sī bān-ok ê kin-thâu.

心靈kap 道德是真接近 ê 物件. 道德主要牽涉tio̍h人kap 人 ê 關係. 心靈包含人以外 ê 精神概念. 咱無講人kap 天星中間 ê 道德, 但是ē-tàng經驗人對天星精神ê感受. 其他親像人生生死, 宇宙萬物ê神密感, 美感, 崇拜感...... 種種. 心靈ê 境界雖然真少實用ê價值, 但是我想, 伊是人上蓋價值, 上蓋súi ê物件. 共產黨否定道德kap心靈ê價值. In ê社會加真bē安定. Che是in真大ê弱點, mā是萬惡 ê 根頭.

（Chok-chiá chù:chhiáⁿ iōng pe̍h-ōe-jī)（作者注：請用白話字）