《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘學生朋友 ê 代誌 9 - 故鄉台南

作者 陳雷 2019.11.10

（Siá hō͘ ha̍k-seng pêng-iú ê tāi-chì)（寫hō͘學生朋友 ê 代誌 9）

Kò͘-hiong Tâi-lâm / 故鄉台南

Góa sè-hàn tī Tâi-lâm tha̍k Sêng-kong kok-hāu, lî goán tau kiâⁿ pòaⁿ-tiám-cheng tō ē kàu. Ha̍k-hāu ū chi̍t-ê bē-sió ê ūn-tōng-tiâⁿ. Tiâⁿ-bóe chhut--khì sio-chiap tō sī chi̍t-chōa koân-koân ê chng-á-piah. Sì-sì-kak-kak ûi chò chi̍t-ê siâⁿ-pó. Ū ê só͘-chāi khih-kak pháiⁿ--khì-a, m̄-kú khòaⁿ--khí-lâi chin ióng. Siâⁿ-téng chi̍t-keng koân-koân ê lâu-á-chhù, mā-sī sì-sì-kak-kak, choân-pō͘ thô͘-âng-sek ê piah. Chhù-téng-bóe sì ê khiàu--khí-lih ê kak, bē-su chi̍t-keng biō. Góa ta̍k-ji̍t ùi hia kòe, m̄-chai i sī biō, iah-sī siâⁿ-pó, iah-sī kó͘-chá hó-gia̍h-lâng ê chhù, kan-na chai-iáⁿ i kiò-chò Chhiah-khàm-lâu.

我細漢tī 台南讀成功國校, 離阮tau 行半點鐘tō ē到. 學校有一个bē小ê 運動埕. 埕尾出--去相接tō是一chōa koân-koân ê 磚á壁. 四四角角圍做一个城堡. 有ê所在khih角pháiⁿ--去-a, m̄-kú看--起-來真勇. 城頂面一間koân-koân ê樓á厝, mā是四四角角, 全部土紅色ê 壁. 厝頂尾四个khiàu--起-lih ê 角, bē輸一間廟. 我ta̍k日ùi hia 過, m̄知伊是廟, iah是城堡, iah是古早好額人ê 厝, kan-na知影伊叫做赤崁樓.

It-ti̍t kàu tōa-hàn tāi-ha̍k pit-gia̍p chhut-kok liáu-āu, chiah ū ki-hōe liáu-kái chi̍t-ê Chhiah-khàm-lâu ê le̍k-sú. Goân-lâi sī 17 sè-kí tiong Hô-lan lâng lâi khí--e, kiò-chò Provincia, ‘thiⁿ-ì’ ê ì-sù. Hit-sî hit ê só͘-chāi iáu-sī chi̍t-ê káng-kháu. Hô-lan lâng kā chāi-tē pêⁿ-po͘-cho̍k Chhiah-khàm-siā （Hô-lan miâ Chaccam siā)bé chi̍t-tè tē, tī hia kiàn-li̍p chhī-ke, siong-hâng, kap chèng-chhân chióng-chióng. Kiò-chò Provincia （hêng-chèng khu ‘ séng ‘ ）. 1652 nî Koeh hoâi-it sū-kiāⁿ liáu-āu, Hô-lan lâng tī hia khí chi̍t-ê siâⁿ-pó, pó-hō͘. Tō sī Chhiah-khàm-lâu （âng-mn̂g-lâu ）ê chêng-sin. Ùi chia hó-lâng lâng hoat-tián tâi-lâm chhī-ke, khòng-chè tâi-lâm.

一直到大漢大學畢業出國了後, chiah有機會瞭解這个赤崁樓 ê 歷史. 原來是17 世紀中荷蘭人來台員港（chit-má 台江所在）, kā 在地平埔族赤崁社（荷蘭名Chaccam 社）買chit tè 地, tī hia 建立市街,商行, kap 种田種種, 叫做 Provincia （行政區’ 省’ ）. 1652年郭懷一事件了後, 荷蘭人tī hia 起一个城堡保護. Tō是赤崁樓（紅毛樓）ê 前身. Ùi chia荷蘭人發展台南市街, 控制台南.

1721 nî Chu it-kùi sū-kiāⁿ sî, siâⁿ-pó siū-tio̍h phò-hāi. Í-āu keng-kòe kúi-pái tē-tāng, lâu-á pang--khì. Keng-kòe pah-gōa-tang hong-hùi, kàu 1884 nî chheng-hoat chiàn-cheng, chheng-tiâu Tâi-oân ti-koān kā âng-mn̂g-lâu thiah-tiāu. Chiàn-āu tī hit-ê só͘-chai khí 「 hông-hô͘ su-īⁿ」 kiam Bûn-chhiong-koh, Hái-sîn-biō, Ngó͘-chú-sû kap Tāi-sū-tiān. Hit-ê hái-sîn-biō tō-sī chit-má ê Chhiah-khàm-lâu ê kiàn-tiok.

1721 年朱一貴事件時, 城堡受 tio̍h破害. 以後經過幾lōa擺地動, 樓 á 崩--去.經過百外冬荒廢, 到1884 年清法戰爭, 清朝台灣知縣 kā紅毛樓拆掉. 戰後tī hit 个所在起「篷壺書院」兼文昌閣, 海神廟, 五子祠 kap大士殿. Hit 个海神廟 tō是chit-má ê 赤崁樓建築.

Goân-lâi chit-ê siâⁿ-pó í-keng ū 369 tang ê le̍k-sú!I sī Tâi-oân chho͘-chho͘ kap gōa-lâi lâng chiap-chhiok siōng tiōng-iàu ê tē-tiám kap kiàn-tiok. Góa sè-hàn ta̍k-ji̍t ùi hia kòe, ū-khòaⁿ ná bô-khòaⁿ, lóng m̄ chai-iáⁿ. Si̍t-chāi sī ū pó m̄-chai sioh. Hi-bāng chit-má Seng-kóng kok-sió ê ha̍k-seng, in ê lāu-su lóng-ū kā in kà. Kàu-kho-su lāi-té lóng-ū kài-siāu, in ūn-tōng-tiâⁿ āu-bīn hit keng kū-kū-kū, chin-chiàⁿ tek-pia̍t pó-pòe ê Chhiah-khàm-lâu.

原來這个城堡已經有367冬ê歷史！伊是台灣初初kap外來人接觸上重要 ê 地點kap建築. 我細漢ta̍k日ùi hia 過,有看若無看, 攏m̄知影. 實在是有寶m̄知惜. 希望chit-má成功國小 ê學生, in ê老師攏有kā in教, 教科書內底攏有介紹, in學校運動埕後面hit間舊舊, 有真正特別歷史ê 赤崁樓.

（Chok-chiá chù:chhiáⁿ iōng pe̍h-ōe-jī) （作者注：請用白話字）