《綠色短評》

 | | | 轉寄

教育m̄是hō͘你成做菁英傲慢ê資本！

作者 李南衡, ChoânTâijī/全台字 by Chng Hūiphêng 2022.10.16

Choânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱ChoânTâiJī


《 Le̍ksek toánphêng 》　 Lí Lâmhêng


　　　　Kàuio̍k m̄ sī hō͘ lí chiâⁿchò chengeng ngō͘bān ê chupún!


Káugoe̍h jīcha̍p, Bînchiòngtóng li̍púi, Sintek chhītiúⁿ chhamsoánjîn Ko Khēngan tī Tāipak tiàukhui kìchiáhōe kóng, góa Ko Khēngan m̄ sī Lîm Tìkian. Góa Ko Khēngan ùi sèhàn kàu tōa, Pakitlú Tâitāi mài kóng, Sutāi mā sī póngsiú ji̍pkhì· ê, Tâitāi sī tēit miâ pitgia̍p, goán m̄ sī chhinchhiūⁿ siáⁿmi̍h Tionghôa Tāiha̍k Iākanpō͘, liáuāu chiah tio̍h khì chò Tâitāi ê chit ê se̍ksū lâi koàn chúi.


　　 Káugoe̍h jīcha̍p àm, Bînchìntóng Sin tek chhītiúⁿ chhamsoánjîn Sím Hūikhēng tī Bīnchheh téngbīn hoatbûn, chí Bînchiòngtóng chhamsoánjîn Ko Khēngan kóng "goán kináji̍t m̄ sī chhinchhiūⁿ siáⁿmi̍h Tionghôa Tāiha̍k Iākan pō͘", chit kù ōe hō͘ i siūⁿ kóng ná ē ánne? chòchhân ê lāubú khekkhó͘ hō͘ i tha̍kchheh, kiôngtiāu "tha̍kchu, kàuio̍k, sī beh hō͘ lán ētàng chiâⁿchò koh khah hó ê lâng, ētàng kā lán só͘ o̍h·ê kònghiàn hō͘ siāhōe, pangchō͘ suiàu pangchō͘ ê lâng, kàuio̍k m̄ sī hō͘ lí chiâⁿchò chengeng ngō͘bān ê chupún!" kóng tit chiâⁿ hó.


Khó ji̍p tēit liû ê ha̍khāu, tha̍k hó ha̍khāu, sī jînseng ta̍h chhut hēngūn ê tēit pō͘ nāniā. Cháchêng Tâioân múi nî Tāichoan Liânkhó, lóng ē kongpò͘ kah, it, piáⁿ cho͘ ê chiōnggoân. Lán beh mn̄g· ê sī hiahê Tâioân siōngkài kia̍tchhut ê jînchâi, chengeng tiong ê chengeng, lō͘bóe tùi siāhōe, tùi kokka, tùi jînlūi ū chò siáⁿmi̍h ta̍ttit lán siàuliām ê kònghiàn ábô? Che pí gâu tha̍kchheh, tha̍k hó ha̍khāu koh khah iàukín.


　　 Lán ēng Lô Itkun chò lē, chi̍tê Hoalian gíná, siáuha̍k tha̍k Hoalian Suchoan Hùsió, siáuha̍k gō͘ nî tio̍h inūi sêngchek iuoa̍t thiàukip khì tha̍k Hoaliânkoānli̍p Hoekong Koktiong, kotiong lâi Tāipak tha̍k Kiànkok Tiongha̍k sò͘lí chuiupan. Jī nî tha̍kliáu khó ji̍pkhì Tâioân Tāiha̍k Iha̍khē, lâng tha̍k chhit nî ê iha̍khē, i la̍k nî tha̍k pitgia̍p. Pitgia̍p láu khì Huichiu Malawi chò nn̄g nî thètāie̍k iseng, pangchō͘ tongtē ê AIDS pēⁿ hoānchiá. Tńglâi Tâioân liáuāu, tī Tâitāi Pēⁿīⁿ lāikho kangchok koh tī kámjiámkho siū hùn, i koattēng choh hônge̍k isu. Chhúāu i iûgoân ē tńgkhì Tâitāi Pēⁿīⁿ khòaⁿchín, Chútī AIDS pēⁿ hoānchiá. 2007 nî khí, Chitkoánsú lio̍ksio̍k phàikhián 5 miâ iusiù ê hônge̍k isu khì Bíkok, chiapsiū CDC ê liûhêngpēⁿ tiâucha hùnliān. Nn̄g nî kîkan, hō͘ i siūek chiâⁿ tōa.


2019 nîté tī PTT téngbīn khòaⁿtio̍h Tiongkok ū lūisū SARS e̍kchêng sìnsit, tēit sîkan kóaⁿkín hiòng Ōeho̍kpō͘ téngsi pòkò, Ōeho̍kpō͘ sûisî phài 3 ūi choanka khì Búhàn si̍ttē liáukái, chi̍t hongbīn choân Tâioân sûisî thêko kéngkài kah hôngpī, hō͘ chènghú the̍hchá chi̍ttōapō͘ chò hônge̍k ê chhòsi, kìmchí Búhàn huiki ti̍t poe Tâioân, hō͘ Tâioân phiahbián liáu e̍kchêng ê chhiongkek. Kiⁿî chhitgoe̍h tiong, Ōeho̍k Pō͘tiúⁿ Tân Sîtiong sîchit tâuji̍p Tâipak Chhītiúⁿ Chhamsoán oa̍htāng, nâ pe̍h chèngkheh mē i pō͘tiúⁿ jīmlāi hônge̍k kangchok "Chiòngsòe bô lêng, thiámsí saⁿ kun." Tân Sîtiong pō͘tiúⁿ chhiòchhiò ìn kóng, kantāⁿ thiámsí Itkun la̍h! I kóng ê Itkun, tio̍h sī Ōeho̍kpō͘ iliâu ìnpiàncho͘ hùcho͘tiúⁿ Lô Itkun. Saⁿgoe̍h saⁿcha̍pit, Tiongiong Liûhêng E̍kchêng Chíhui Tiongsim chíhuikoaⁿ Tân Sîtiong pō͘tiúⁿ chhutse̍k Sióeng Chi Iúhōe ê sî thàulāu, Lô Itkun ū chi̍t kang àmsî 11 tiám 40 hun hiòng i chhéngkà, kóng i ittēng tio̍h tńgkhì chhù sé saⁿ, koh bô sé tio̍h bô saⁿ thang ōaⁿ. Tân Sîtiong pō͘tiúⁿ kóngkah simthâu sng,"ba̍ksái ti̍tti̍t beh lâu chhut lâi."


　　 Kàuio̍k m̄ sī hō͘ lí chiâⁿchò chengeng ngō͘bān ê chupún, tiōngiàu·ê sī lí ūi siāhōe kokka jînlūi chò siáⁿ. (220923)



Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版


《 Le̍k-sek toán-phêng 》　 Lí Lâm-hêng


　　　　Kàu-io̍k m̄ sī hō͘ lí chiâⁿ-chò cheng-eng ngō͘-bān ê chu-pún!


Káu-goe̍h jī-cha̍p, Bîn-chiòng-tóng li̍p-úi, Sin-tek chhī-tiúⁿ chham-soán-jîn Ko Khēng-an tī Tāi-pak tiàu-khui kì-chiá-hōe kóng, góa Ko Khēng-an m̄ sī Lîm Tì-kian. Góa Ko Khēng-an ùi sè-hàn kàu tōa, Pak-it-lú Tâi-tāi mài kóng, Su-tāi mā sī póng-siú ji̍p-khì-· ê, Tâi-tāi sī tē-it miâ pit-gia̍p, goán m̄ sī chhin-chhiūⁿ siáⁿ-mi̍h Tiong-hôa Tāi-ha̍k Iā-kan-pō͘, liáu-āu chiah tio̍h khì chò Tâi-tāi ê chit ê se̍k-sū lâi koàn chúi.


　　 Káu-goe̍h jī-cha̍p àm, Bîn-chìn-tóng Sin tek chhī-tiúⁿ chham-soán-jîn Sím Hūi-khēng tī Bīn-chheh téng-bīn hoat-bûn, chí Bîn-chiòng-tóng chham-soán-jîn Ko Khēng-an kóng "goán kin-á-ji̍t m̄ sī chhin-chhiūⁿ siáⁿ-mi̍h Tiong-hôa Tāi-ha̍k Iā-kan pō͘", chit kù ōe hō͘ i siūⁿ kóng ná ē án-ne? chò-chhân ê lāu-bú khek-khó͘ hō͘ i tha̍k-chheh, kiông-tiāu "tha̍k-chu, kàu-io̍k, sī beh hō͘ lán ē-tàng chiâⁿ-chò koh- khah hó ê lâng, ē-tàng kā lán só͘ o̍h-·ê kòng-hiàn hō͘ siā-hōe, pang-chō͘ su-iàu pang-chō͘ ê lâng, kàu-io̍k m̄ sī hō͘ lí chiâⁿ-chò cheng-eng ngō͘-bān ê chu-pún!" kóng tit chiâⁿ hó.


Khó ji̍p tē-it liû ê ha̍k-hāu, tha̍k hó ha̍k-hāu, sī jîn-seng ta̍h chhut hēng-ūn ê tē-it pō͘ nā-niā. Chá-chêng Tâi-oân múi nî Tāi-choan Liân-khó, lóng ē kong-pò͘ kah, it, piáⁿ cho͘ ê chiōng-goân. Lán beh mn̄g-· ê sī hiah-ê Tâi-oân siōng-kài kia̍t-chhut ê jîn-châi, cheng-eng tiong ê cheng-eng, lō͘-bóe tùi siā-hōe, tùi kok-ka, tùi jîn-lūi ū chò siáⁿ-mi̍h ta̍t-tit lán siàu-liām ê kòng-hiàn á-bô? Che pí gâu tha̍k-chheh, tha̍k hó ha̍k-hāu koh khah iàu-kín.


　　 Lán ēng Lô It-kun chò lē, chi̍t-ê Hoa-lian gín-á, siáu-ha̍k tha̍k Hoa-lian Su-choan Hù-sió, siáu-ha̍k gō͘ nî tio̍h in-ūi sêng-chek iu-oa̍t thiàu-kip khì tha̍k Hoa-liân-koān-li̍p Hoe-kong Kok-tiong, ko-tiong lâi Tāi-pak tha̍k Kiàn-kok Tiong-ha̍k sò͘-lí chu-iu-pan. Jī nî tha̍k-liáu khó ji̍p-khì Tâi-oân Tāi-ha̍k I-ha̍k-hē, lâng tha̍k chhit nî ê i-ha̍k-hē, i la̍k nî tha̍k pit-gia̍p. Pit-gia̍p láu khì Hui-chiu Malawi chò nn̄g nî thè-tāi-e̍k i-seng, pang-chō͘ tong-tē ê AIDS pēⁿ hoān-chiá. Tńg-lâi Tâi-oân liáu-āu, tī Tâi-tāi Pēⁿ-īⁿ lāi-kho kang-chok koh tī kám-jiám-kho siū hùn, i koat-tēng choh hông-e̍k i-su. Chhú-āu i iû-goân ē tńg-khì Tâi-tāi Pēⁿ-īⁿ khòaⁿ-chín, Chú-tī AIDS pēⁿ hoān-chiá. 2007 nî khí, Chit-koán-sú lio̍k-sio̍k phài-khián 5 miâ iu-siù ê hông-e̍k i-su khì Bí-kok, chiap-siū CDC ê liû-hêng-pēⁿ tiâu-cha hùn-liān. Nn̄g nî kî-kan, hō͘ i siū-ek chiâⁿ tōa.


2019 nî-té tī PTT téng-bīn khòaⁿ-tio̍h Tiong-kok ū lūi-sū SARS e̍k-chêng sìn-sit, tē-it sî-kan kóaⁿ-kín hiòng Ōe-ho̍k-pō͘ téng-si pò-kò, Ōe-ho̍k-pō͘ sûi-sî phài 3 ūi choan-ka khì Bú-hàn si̍t-tē liáu-kái, chi̍t hong-bīn choân Tâi-oân sûi-sî thê-ko kéng-kài kah hông-pī, hō͘ chèng-hú the̍h-chá chi̍t-tōa-pō͘ chò hông-e̍k ê chhò-si, kìm-chí Bú-hàn hui-ki ti̍t poe Tâi-oân, hō͘ Tâi-oân phiah-bián liáu e̍k-chêng ê chhiong-kek. Kin-nî chhit-goe̍h tiong, Ōe-ho̍k Pō͘-tiúⁿ Tân Sî-tiong sî-chit tâu-ji̍p Tâi-pak Chhī-tiúⁿ Chham-soán oa̍h-tāng, nâ pe̍h chèng-kheh mē i pō͘-tiúⁿ jīm-lāi hông-e̍k kang-chok "Chiòng-sòe bô lêng, thiám-sí saⁿ kun." Tân Sî-tiong pō͘-tiúⁿ chhiò-chhiò ìn kóng, kan-tāⁿ thiám-sí It-kun la̍h! I kóng ê It-kun, tio̍h sī Ōe-ho̍k-pō͘ i-liâu ìn-piàn-cho͘ hù-cho͘-tiúⁿ Lô It-kun. Saⁿ-goe̍h saⁿ-cha̍p-it, Tiong-iong Liû-hêng E̍k-chêng Chí-hui Tiong-sim chí-hui-koaⁿ Tân Sî-tiong pō͘-tiúⁿ chhut-se̍k Sió-eng Chi Iú-hōe ê sî thàu-lāu, Lô It-kun ū chi̍t kang àm-sî 11 tiám 40 hun hiòng i chhéng-kà, kóng i it-tēng tio̍h tńg-khì chhù sé saⁿ, koh bô sé tio̍h bô saⁿ thang ōaⁿ. Tân Sî-tiong pō͘-tiúⁿ kóng-kah sim-thâu sng,"ba̍k-sái ti̍t-ti̍t beh lâu chhut lâi."


　　 Kàu-io̍k m̄ sī hō͘ lí chiâⁿ-chò cheng-eng ngō͘-bān ê chu-pún, tiōng-iàu-·ê sī lí ūi siā-hōe kok-ka jîn-lūi chò siáⁿ. (220923)





九月二十，民眾黨立委、新竹市長參選人高虹安tī台北召開記者會講，我高虹安m̄是林智堅。我高虹安ùi細漢到大，北一女台大mài講，師大mā是榜首入去ê，台大是第一名畢業，阮m̄是親像啥物中華大學夜間部，了後chiah tio̍h去做台大ê chit個碩士來灌水。


　　九月二十暗，民進黨新竹市長參選人沈慧虹tī面冊頂面發文，指民眾黨參選人高虹安講「阮今á日m̄是親像啥物中華大學夜間部」，chit句話hō͘伊想講ná ē án-ne？做田ê老母刻苦hō͘伊讀冊，強調「讀書、教育，是beh hō͘咱ētàng成做koh-khah好ê人，ē-tàng kā咱所學ê貢獻hō͘社會，幫助需要幫助ê人，教育m̄是hō͘你成做菁英傲慢ê資本！」講得chiâⁿ好．


考入第一流ê學校、讀好學校，是人生踏出幸運ê第一步nā-ni。早前台灣每年大專聯考，lóngē公佈甲、乙、丙組ê狀元。咱beh問ê是hiah-ê台灣上蓋傑出ê人才、菁英中ê菁英，路尾對社會、對國家、對人類有做啥物值得咱數念ê貢獻á-bô？Che比gâu讀冊、讀好學校koh khah要緊。


　　咱用羅一鈞做例，一個花蓮gín-á，小學讀花蓮師專附小，小學五年tio̍h因為成績優異跳級去讀花蓮縣立花崗國中，高中來台北讀建國中學數理資優班。二年讀了考入去台灣大學醫學系，人讀七年ê醫學系，伊六年讀畢業。畢業了去非洲Malawi作兩年替代役醫生，幫助當地êAIDS病患者。轉來台灣了後，tī台大病院內科工作kohtī感染科受訓，伊決定作防疫醫師。此後伊猶原ē轉去台大病院看診，主治AIDS病患者。2007年起，疾管署陸續派遣5名優秀ê防疫醫師去美國，接受CDCê流行病調查訓練。兩年期間，hō͘伊受益chiâⁿ大。


2019年底tīPTT頂面看tio̍h中國有類似SARS疫情訊息，第一時間趕緊向衛服部頂司報告，衛服部隨時派三位專家去武漢實地瞭解，一方面全台灣隨時提高警戒kah防備，hō͘政府提早一大步做防疫ê措施，禁止武漢飛機直飛台灣、hō͘台灣避免了疫情ê衝擊。今年七月中，衛服部長陳時中辭職投入台北市長參選活動，藍白政客罵伊部長任內防疫工作「將帥無能，累死三軍。」陳時中笑笑應講：kan-tāⁿ累壞一鈞la̍h！伊講ê一鈞，tio̍h是衛服部醫療應變組副組長羅一鈞。三月三十一，中央流行疫情指揮中心指揮官陳時中出席小英之友會ê時透露，羅一鈞有一工暗時11時40分向他請假，講伊一定tio̍h轉去厝洗衫，koh無洗tio̍h無衫thang換。陳時中講kah心頭酸，「目屎直直beh流出來。」


　　教育m̄是hō͘你成做菁英傲慢ê資本，重要ê是你為社會國家人類做啥。 (220923)