《綠色短評》

 | | | 轉寄

聯合國大會kah安理會ná ē chit號款？

作者 李南衡, ChoânTâijī/全台字 by Chng Hūiphêng 2023.03.19

Choânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱ChoânTâiJī

《 Le̍ksek toánphêng 》 Lí Lâmhêng

Liânha̍pkok tāihōe kah Anlíhōe ná ē chitlō khoán?

　　 Liânha̍pkok sī chi̍tê iû chúkoân kokka cho͘sêng ê chènghú chi kan ê kokchè cho͘chit, ūi chhiokchìn kok kok tī kokchè hoat, kokchè anchoân, kengchè hoattián, siāhōe chìnpō͘, jînkoân, kongbîn chūiû, chèngtī chūiû, bînchú kah si̍thiān chhîkú sèkài hôpêng kok hongbīn ê ha̍pchok.

　　 Liânha̍pkok tī tējī chhù sèkài tāichiàn kiatsok āu ê1945 nî sêngli̍p, ūitio̍h chhútāi kokchè liânbêng í hôngchí chiàncheng hoatseng, jîchhiáⁿ ūi kok kok thêkiong tùiōe pêⁿtâi. Tēit pái sèkài tāichiàn āu sêngli̍p ê kokchè liânbêng sī le̍ksú siōng tēitê í "îhō͘ sèkài hôpêng" choh chúiàu jīmbū ê kokchè cho͘chit. I bô kaki ê búle̍k, tio̍h khò tōa kok lâi chiphêng liânbêng ê koatgī kah thêkiong kunla̍t. Tōa kok nā m̄ phòeha̍p, kokchè liânbêng óngóng bô i hoat. Chin khósioh, Liânha̍pkok ê miāūn kah kokchè liânbêng mā chha bô chin chē. Hókachài i ēbīn só͘ siat ê hù sio̍k kikò͘ chò siongtong chē tāichì.

　　 Būntê sī Liânha̍pkok siatli̍p siōng kài khíchho͘ ê ba̍ktek sī siáⁿmi̍h? sèkài hôpêng, phiahbián chiàncheng. Liânha̍pkok sêngli̍p chhitcha̍p gōa nî lâi, hông phoephêng siōng līhāi ê tio̍hsī Liânha̍pkok púnsin siuⁿkòe nńgchiáⁿ,bētàng iúhāu chó͘chí chiàncheng, á·sī khiánchek hoattōng chiàncheng ê kokka. Chhiūⁿkóng tī Gôlô ji̍p chhim 烏克蘭teh beh móa chi̍t nî ê jīgoe̍h jīsì, Liânha̍pkok tāihōe tâuphiò thongkòe chi̍t hāng bô ioksok la̍t ê piáukoat, iaukiû Gôlô "sûisî, oânchoân koh bô tiâukiāⁿ kā só͘ū kuntūi thiat chhut 烏克蘭 léngthó͘", jîchhiáⁿ ho͘io̍k thêngchí tùite̍k hêngtōng. Piáukoat kiatkó, tī Liânha̍pkok 196 ê hōeoân kok tongtiong ū 141 kok chichhî, lēnggōa 7 kok hoántùi kah 32 kok khìkoân, tâu khìkoân phiò ê kokka kanta í Tiongkok, Ìntō͘, Ilóng kah Lamhui sìkok ê jînkháusò͘ to̍h chhiaukòe sèkài chóng jînkháusò͘ ê 37.8%, kîtha 28 ê khìkoân kok kah 7 ê hoántùi kokka ê jînkháu, tàutàu·khílâi chhiaukòe choân sèkài jînkháu ê chi̍tpòaⁿ ísiōng. Ánne sī beh ánchóaⁿ hoántùi chiàncheng, îchhî sèkài hôpêng leh? Liânha̍pkok koh khah bôkhólêng chòchhut kiôngchè iaukiû Gôlô thêng chiàn ê koatchhek.

　　 Îhō͘ kokka chi kan ê hôpêng kah anchoân sī Liânha̍pkok anchoân Lísūhōe ê chitchek. Anlíhōe chiah ū koân thêchhut ū kiôngchè sèng ê koatgī, chiàu Hiànchiuⁿ kuitēng hōeoân kok ittēng tio̍h chiapsiū koatgī. Anlíhōe iû 15 hōeoân kok cho͘sêng, kîtiong paukoat Tiongkok, Bíkok, Engkok, Hoatkok, Gôlô 5 ê sī Siôngjīm lísūkok, chit 5 ê Siôngjīm Lísūkok tùi Anlíhōe ê koatgī ū hó͘koatkoân, suijiân bētàng chó͘chí thólūn, tānsī ētàng chó͘chí Anlíhōe thongkòe ê koatgī. Lēnggōa ū chiàu tēhe̍k hunphòe soánchhut ê 10 ê Huisiôngjīm Lísūkok.

　　 Bíkok sîkan 2 goe̍h 24, Liânha̍pkok Anchoân lísūhōe ūi kìliām GôO͘ chiàncheng 1 chiunî, 烏克蘭 gōakau pō͘tiúⁿ Kûlébah(Dmytro Kuleba) tī hōegī tiong hoatgiân piáusī, tī chhiongtu̍t móa chi̍t chiunî chitê pikio̍k ê chi̍t kang, chhiáⁿ hiān tiûⁿ chhamú hōegī chiá hiòng tī chit tiûⁿ chhimlio̍k tiong ê siūlān chiá bo̍kai chi̍t huncheng. Ōe chi̍tē kóng oân, choân tiûⁿ sûisî khísin tìì. Gôlô chù Liânha̍pkok tāisài soah ēng goânchúpit khok màikuh lâi jiáuloān chèng lâng ê bo̍kai. Chèng lâng ū I hoat bô? bô.

　　Hō͘ lâng chin oànthàn, Liânha̍pkok tāihōe kah Anlíhōe ná ē chitlō khoán? (230310)

Chù, 烏克蘭 chhiáⁿ liām Hôagí


Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版


《 Le̍k-sek toán-phêng 》 Lí Lâm-hêng

Liân-ha̍p-kok tāi-hōe kah An-lí-hōe ná ē chit-lō khoán?

　　 Liân-ha̍p-kok sī chi̍t-ê iû chú-koân kok-ka cho͘-sêng ê chèng-hú chi kan ê kok-chè cho͘-chit, ūi chhiok-chìn kok kok tī kok-chè hoat, kok-chè an-choân, keng-chè hoat-tián, siā-hōe chìn-pō͘, jîn-koân, kong-bîn chū-iû, chèng-tī chū-iû, bîn-chú kah si̍t-hiān chhî-kú sè-kài hô-pêng kok hong-bīn ê ha̍p-chok.

　　 Liân-ha̍p-kok tī tē-jī chhù sè-kài tāi-chiàn kiat-sok āu ê1945 nî sêng-li̍p, ūi-tio̍h chhú-tāi kok-chè liân-bêng í hông-chí chiàn-cheng hoat-seng, jî-chhiáⁿ ūi kok kok thê-kiong tùi-ōe pêⁿ-tâi. Tē-it pái sè-kài tāi-chiàn āu sêng-li̍p ê kok-chè liân-bêng sī le̍k-sú siōng tē-it-ê í "î-hō͘ sè-kài hô-pêng" choh chú-iàu jīm-bū ê kok-chè cho͘-chit. I bô ka-ki ê bú-le̍k, tio̍h khò tōa kok lâi chip-hêng liân-bêng ê koat-gī kah thê-kiong kun-la̍t. Tōa kok nā m̄ phòe-ha̍p, kok-chè liân-bêng óng-óng bô i hoat. Chin khó-sioh, Liân-ha̍p-kok ê miā-ūn kah kok-chè liân-bêng mā chha bô chin chē. Hó-ka-chài i ē-bīn só͘ siat ê hù sio̍k ki-kò͘ chò siong-tong chē tāi-chì.

　　 Būn-tê sī Liân-ha̍p-kok siat-li̍p siōng kài khí-chho͘ ê ba̍k-tek sī siáⁿ-mi̍h? sè-kài hô-pêng, phiah-bián chiàn-cheng. Liân-ha̍p-kok sêng-li̍p chhit-cha̍p gōa nî lâi, hông phoe-phêng siōng lī-hāi ê tio̍h-sī Liân-ha̍p-kok pún-sin siuⁿ-kòe nńg-chiáⁿ,bē-tàng iú-hāu chó͘-chí chiàn-cheng, á-·sī khián-chek hoat-tōng chiàn-cheng ê kok-ka. Chhiūⁿ-kóng tī Gô-lô ji̍p chhim 烏克蘭teh beh móa chi̍t nî ê jī-goe̍h jī-sì, Liân-ha̍p-kok tāi-hōe tâu-phiò thong-kòe chi̍t hāng bô iok-sok la̍t ê piáu-koat, iau-kiû Gô-lô "sûi-sî, oân-choân koh bô tiâu-kiāⁿ kā só͘-ū kun-tūi thiat chhut 烏克蘭 léng-thó͘", jî-chhiáⁿ ho͘-io̍k thêng-chí tùi-te̍k hêng-tōng. Piáu-koat kiat-kó, tī Liân-ha̍p-kok 196 ê hōe-oân kok tong-tiong ū 141 kok chi-chhî, lēng-gōa 7 kok hoán-tùi kah 32 kok khì-koân, tâu khì-koân phiò ê kok-ka kan-ta í Tiong-kok, Ìn-tō͘, I-lóng kah Lamhui sì-kok ê jîn-kháu-sò͘ to̍h chhiau-kòe sè-kài chóng jîn-kháu-sò͘ ê 37.8%, kî-tha 28 ê khì-koân kok kah 7 ê hoán-tùi kok-ka ê jîn-kháu, tàu-tàu-·khí-lâi chhiau-kòe choân sè-kài jîn-kháu ê chi̍t-pòaⁿ í-siōng. Án-ne sī beh án-chóaⁿ hoán-tùi chiàn-cheng, î-chhî sè-kài hô-pêng leh? Liân-ha̍p-kok koh khah bô-khó-lêng chò-chhut kiông-chè iau-kiû Gô-lô thêng chiàn ê koat-chhek.

　　 Î-hō͘ kok-ka chi kan ê hô-pêng kah an-choân sī Liân-ha̍p-kok an-choân Lí-sū-hōe ê chit-chek. An-lí-hōe chiah ū koân thê-chhut ū kiông-chè sèng ê koat-gī, chiàu Hiàn-chiuⁿ kui-tēng hōe-oân kok it-tēng tio̍h chiap-siū koat-gī. An-lí-hōe iû 15 hōe-oân kok cho͘-sêng, kî-tiong pau-koat Tiong-kok, Bí-kok, Eng-kok, Hoat-kok, Gô-lô 5 ê sī Siông-jīm lí-sū-kok, chit 5 ê Siông-jīm Lí-sū-kok tùi An-lí-hōe ê koat-gī ū hó͘-koat-koân, sui-jiân bē-tàng chó͘-chí thó-lūn, tān-sī ē-tàng chó͘-chí An-lí-hōe thong-kòe ê koat-gī. Lēng-gōa ū chiàu tē-he̍k hun-phòe soán-chhut ê 10 ê Hui-siông-jīm Lí-sū-kok.

　　 Bí-kok sî-kan 2 goe̍h 24, Liân-ha̍p-kok An-choân lí-sū-hōe ūi kì-liām Gô-O͘ chiàn-cheng 1 chiu-nî, 烏克蘭 gōa-kau pō͘-tiúⁿ Kû-lé-bah(Dmytro Kuleba) tī hōe-gī tiong hoat-giân piáu-sī, tī chhiong-tu̍t móa chi̍t chiu-nî chit-ê pi-kio̍k ê chi̍t kang, chhiáⁿ hiān tiûⁿ chham-ú hōe-gī chiá hiòng tī chit tiûⁿ chhim-lio̍k tiong ê siū-lān chiá bo̍k-ai chi̍t hun-cheng. Ōe chi̍t-ē kóng oân, choân tiûⁿ sûi-sî khí-sin tì-ì. Gô-lô chù Liân-ha̍p-kok tāi-sài soah ēng goân-chú-pit khok mài-kuh lâi jiáu-loān chèng lâng ê bo̍k-ai. Chèng lâng ū I hoat bô? bô.

　　Hō͘ lâng chin oàn-thàn, Liân-ha̍p-kok tāi-hōe kah An-lí-hōe ná ē chit-lō khoán? (230310)

Chù, 烏克蘭 chhiáⁿ liām Hôa-gí




　　聯合國是一個由主權國家組成ê政府之間ê國際組織，為促進各國tī國際法、國際安全、經濟發展、社會進步、人權、公民自由、政治自由、民主kah實現持久世界和平各方面ê合作。

　　聯合國tī第二次世界大戰結束後ê1945年成立，為tio̍h取代國際聯盟以防止戰爭發生，而且為各國提供對話平臺。第一次世界大戰後成立ê國際聯盟是歷史上第一個以「維護世界和平」作主要任務ê國際組織。伊無ka-kiê武力，tio̍h靠大國來執行聯盟ê決議kah提供軍力。大國nā m̄配合，國際聯盟往往無伊法。真可惜，聯合國ê命運kah國際聯盟mā差無真chē。好佳哉伊下面所設ê附屬機構做相當chē代誌。

　　問題是聯合國設立上kài起初ê目ê是啥物？世界和平、避免戰爭。聯合國成立七十外年來，hông批評上厲害êtio̍h是聯合國本身siuⁿ過軟弱（nńg-chiáⁿ）， bē-tàng有效阻止戰爭、抑是譴責發動戰爭ê國家。像講tī俄羅入侵烏克蘭teh beh滿一年ê二月二四，聯合國大會投票通過一項無約束力ê表決、要求俄羅「隨時、完全koh無條件kā所有軍隊撤出烏克蘭領土」，而且呼籲停止對敵行動。表決結果，tī聯合國196個會員國當中有141國支持、另外7國反對kah 32國棄權，投棄權票ê國家kan-ta以中國、印度、伊朗kah南非四國ê人口數tio̍h超過世界總人口數ê 37.8%，其他28個棄權國kah 7個反對國家ê人口，鬥鬥起來超過全世界人口ê一半以上。Án-ne是beh按怎反對戰爭、維持世界和平leh？聯合國koh khah無可能做出強制要求俄羅停戰ê決策。

　　維護國家之間ê和平kah安全是聯合國安全理事會ê職責。安理會才有權提出具有強制性ê決議，照憲章規定會員國一定tio̍h接受決議。 安理會由15會員國組成，其中包括中國、美國、英國、法國、俄羅5個是常任理事國，chit 5個常任理事國對安理會ê決議有否決權，雖然bē-tàng阻止討論，但是ētàng阻止安理會通過ê決議。另外有照地域分配選出ê10個非常任理事國。

　　美國時間2月24，聯合國安全理事會為紀念俄烏戰爭1周年，烏克蘭外交部長Kû-lé-bah（Dmytro Kuleba）tī會議中發言表示，tī衝突滿一週年chit-ê悲劇ê一工，請現場參與會議者向tī chit場侵略中ê受難者默哀一分鐘。話一下講完，全場隨時起身致意。俄羅駐聯合國大使soah用原子筆khok mài-kuh來擾亂眾人ê默哀。眾人有伊法無？無。

　　Hō͘人真怨歎，聯合國大會kah安理會náēchit號款？ (230310)

註：烏克蘭 請唸華語 chit號 請讀作chit-lō