《台灣外來語》

 | | | 轉寄

Tē jī chiuⁿ kó͘chá bī ê Tâioân gōalâigí (1/2) /第二章 古早味ê台灣外來語 （1/2）

作者 李南衡, 台譯：Lîm Chùnio̍k 2021.02.14

#2_01 Gōalâigí, aphiàn
Goânsán tē, Chiná Ē-mn̂g
Tâigí Hànjī, 阿片
Tâioân Hôagí, 鴉片 (yāpiàn）
Chiná Hôagí, 鴉片 yāpiàn
Enggí, opium

Soatbêng,"aphiàn", Tâi-gí siá-chò"a-phiàn", hoatim "aphiàn"; Ji̍tbûn siáchò"阿片", hoat’im"ahen". Tâioân mā ū lâng chheng i "o͘ hun"（o͘hun）. I sio̍k tī thianjiân bâchùi apchè che, iha̍k siōng ēngchò bâchùi sèng ê chíthiàⁿ io̍h; nāsī hui khoha̍k giánkiù ēng á·sī hui i ēng, chiū kā i kuilūi tī to̍kphín. Tòngchò to̍k phín ê sî, thoânthóng siōng ēng tī aphiàn ê khip to̍k kangkū ū ianchhiam, ianteng , ianchhèng téngténg, itpoaⁿ kā seⁿ "aphiàn" ka-kang chiâⁿchò se̍k "aphiàn", liáuāu so chò sèlia̍p îⁿoân á·sī sè tiâu tn̂gtiâu, tī hóe téngbīn hang nńg liáuāu, that ji̍pkhì ianchhèng ê ianoe lāité, kā ianoe péng pêng tùichún hóechi̍h, liáuāu khip hóe sio sánseng ê ian; chia̍h to̍k ê lâng tiongkan, aphiàn giàn khin ê lâng ta̍k kang chia̍h aphiàn 10~20 pái, tāng ê lâng ta̍k kang tio̍h ài pah gōa pái.

"Aphiàn" ê Alapek gí kiò-chò "Afyūm", Hôa-gí hoan-e̍k chò " Ā fúróng ", Tâi-gí mā ū chiàu ánne chhengho͘ ê "aphû’iông"; ū si ūichèng,"Hongteng khui hóe lâng óa chhn̂g, sio lâi khì-bī hun jî phang; sí chhim koaⁿhì chiām siau kut, bóng-jiân tūi ji̍p o͘ tiⁿ hiong." che sī Lōa hô sian-siⁿ í pit miâ"Lán hûn", tī 1924 nî 11 goe̍h 11 chhutpán ê《 Tâioân bînpò 》 tē-jī koàn tē 23 hō hoat-piáu ê chi̍t siú kū si 〈aphû’iông 〉ê chêng kúi kù. Chit siú si it-ti̍t siá kàu Aphiàn chiàncheng, siá kàu"Tâi-oân chamní keng sêngsio̍k". Τio̍h sǹg Tâi-oân koahniū hō͘ Ji̍tpún liáuāu, 後滕新平（ごぶち しんぺい, Gobuchi Shinpei） chhòng kiàn " aphiàn chiām kìm"ê"miāukè"," hui chí chiām kìm bîn bōng khó͘, chènghú châigoân ia̍h pōechēng; ûto̍k tîmlûn to o͘chek, gûbîn bi̍t khip hoan sêng phiah."


Ū chi̍t nî, góa kah goán khanchhiú khì Engkok lú’iû, chē tēhāthih ê sî, goán khanchhiú kiaⁿ thàn Engkok kho’ki chìnpō͘, chi̍tpah gōa nî chêng to̍h ū tēhāthih. Tiānthui tùi kúi cha̍p kongchhioh chhim ê só͘chāi ûnûná khílâi ê sî, góa chí siōngtōa ê chi̍t ki thiāuá kóng,"Hit ki thiāu á-·sī lán tau koan kiàn ê."i ah chi̍tsiaⁿ. Góa kā i soatbêng kóng,"Achó͘, pehkong kah akong, lán chi̍t ke chhut saⁿ ki hunchhèng, góa bat thiaⁿ lāupē seⁿchêng kóngkhí, saⁿ ki ianchhèng chê hiáng ê sî, phó͘phó͘á ētàng thiaⁿtio̍h" chhân chhù kiáⁿsun （chhânchhù kiáⁿsun）"it-ti̍t siotiāu ê siaⁿim.


#2_01 外 來 語：aphiàn
原 產 地：Chiná廈門
台語漢字：阿片
台灣華語：鴉片(yāpiàn）
Chiná華語：鴉片yāpiàn
英 語：opium

說明：「鴉片」，台語寫做「阿片」，發音「aphiàn」；日文寫做「阿片」，發音「ahen」。台灣mā有人稱它「烏薰」（o͘hun）。它屬tī天然麻醉壓制劑，醫學上用做麻醉性ê止痛藥；若是非科學研究用á是非醫用，就kā它歸類tī毒品。當做毒品ê時，傳統上用tī阿片ê吸毒工具有煙簽、煙燈、煙槍等等，一般kā生「阿片」加工成做熟「阿片」，了後so做細粒圓丸á是細條長條，tī火頂面烘軟了後，that入去煙槍ê煙鍋內底，kā煙鍋péng pêng對準火舌，了後吸火燒產生ê煙；食毒ê人中間，阿片癮輕ê人ta̍k工食阿片10~20 pái，重ê人ta̍k工tio̍h ài百gōa pái。


「阿片」ê阿拉伯語叫做「Afyūm」，華語翻譯做「阿芙蓉」，台語mā有照ánne稱呼ê「aphû’iông」；有詩為證：「風燈開火人倚床，燒來氣味芬而芳；始侵肝肺漸銷骨，瞢然墜入烏甜鄉。」這是賴和先生以筆名「懶雲」，tī 1924年11月11日出版ê《台灣民報》第二卷第23號發表ê一首舊詩〈阿芙蓉〉ê前幾句。這首詩一直寫到鴉片戰爭，寫到「台灣沾染更成俗」。Τio̍h算台灣割讓hō͘日本了後，後滕新平（ごぶち しんぺい，Gobuchi Shinpei）創建「阿片漸禁」ê「妙計」，「非止漸禁民忘苦，政府財源亦倍增；餘毒沉淪多黑籍，愚民密吸翻成癖。」


有一年，我kah阮牽手去英國旅遊，坐地下鐵ê時，阮牽手驚歎英國科技進步，一百gōa年前to̍h有地下鐵。電梯tùi幾十公尺深ê所在勻勻á起來ê時，我指siōng大ê一支柱á講：「Hit支柱á是咱tau捐建ê。」她ah一聲。我kā她說明講：「阿祖、伯公kah阿公，咱一家出三支薰槍，我bat聽老父生前講起，三支煙槍齊響ê時，普普á ētàng聽tio̍h「田厝kiáⁿ孫（chhânchhù kiáⁿsun）」一直燒掉ê聲音。