《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘ 學生朋友 ê 代誌 20 - 地球 ê 條件

作者 陳雷 2019.11.24

（Siá hō͘ ha̍k-seng pêng-iú ê tāi-chì 20）（寫hō͘ 學生朋友 ê 代誌 20）

Tē-kiû ê tiâu-kiāⁿ / 地球 ê 條件

Chit-ê sī siōng-kài tōa ê būn-tê, put-kò iā siōng-kài ē hō͘ lâng hut-lio̍k bô-khòaⁿ. In-ūi tē-kiû ê khoân-kéng chin-tōa, lán kò-jîn chò ê tāi-chì óng-óng khòaⁿ bē chhut--lâi chek-sî ti̍t-chiap ê éng-hióng. Put-kò kho-ha̍k ê gián-kiù tiāu-cha, chèng-bêng jîn-chō ê in-sò͘ í-keng tùi tē-kiû ê khoân-kéng chò-sêng chin siong-tiōng ê phò-hāi.

這个 是上蓋大 ê 問題, 不過也上蓋ē hō͘人忽略無看. 因為地球 ê環境真大, 咱個人做 ê 代誌往往看bē出--來即時直接 ê 影響. 不過科學 ê 研究調查, 證明人造 ê 因素已經對地球 ê 環境做成真傷重 ê 破害.

Nî-hòe khah-tōa ê lâng pí-kàu chit-má kap in siàu-liân sî ê khoân-kéng, joa̍h--lâng ê un-tō͘, khe--nih ê chúi-ke chhân-lê, hái--nih lia̍h ê hî, Ko-hiông ê thiⁿ-sek….tō khòaⁿ ē chhut--lâi 5, 60 tang ê piàn-hòa. M̄-nā lú lâi lú bái, jî-chhiáⁿ piàn-bái ê sok-tō͘ lú kín. Chia ê piàn-hòa chú-iàu sī in-ūi jîn-chō ê tē-kiû seng-un, khoân-kéng u-jiám(hái-iûⁿ, khe, ô͘, khong-khì, thó͘-tē ê u-jiám)kap chū-jiân khoân-kéng ê phò-hāi(sim-lîm, làm-tē, thô͘-jióng, san-ô͘-chiau siau-sit）.

年歲kha大 ê 人 比較 chit-má kap in少年時 ê 環境. 熱--人 ê 溫度, 溪--裡 ê水雞田螺, 海--裡掠 ê 魚, 高雄 ê 天色….tō看ē出--來 té-té 5, 60 冬 ê 變化. M̄-nā lú 來lú bái, 而且變bái ê 速度 lú緊. Chia ê 變化主要是因為人造 ê 地球升溫, 環境污染（海洋, 溪, 湖, 空氣, 土地 ê污染）kap 自然環境 ê 破害（森林, làm地, 土壤, 珊瑚chiau消失）.

Ūi-siáⁿ-mi̍h ū chit 3 hāng tāi-chì hoat-seng？ Tī sàn-hiong ê kok-ka, chú-iàu sī jîn-kháu ap-le̍k. Tī hó-gia̍h kok-ka chú-iàu sī chu-pún chú-gī ê chè-tō͘ kap siau-hùi-chiá chú-gī （consumerism). Chu-pún ka pak-siap khoân-kéng chu-goân lâi thàn-chîⁿ. Siau-hùi-chiá chi-chhî chu-pún-ka, lōng-hùi chu-goân.

為啥物有這3 項代誌發生？Tī 散鄉 ê 國家, 主要是人口壓力. Tī 好額國家主要是資本主義 ê制度 kap 消費者主義（consumerism). 資本家剝削環境資源來趁錢. 消費者主義支持資本家, 浪費資源.

Í-siōng 3 hāng piàn-hòa, nā chhiau-kòe bó͘-chióng thêng-tō͘ tō chin khùn-lân hôe-ho̍k. kho-ha̍k ka kó͘-kè, bo̍k-chêng ê chhu-sè 10 gōa tang lāi nā-bô thiat-té kái-piàn, tō ē bīn-tùi tē-kiû seng-un 1.5 tō͘ í-siōng ê hān-kài. Tē-kiû seng-un nā chhiau-kòe bó͘ chi̍t-ê hān-kài, tō piàn-chò ok-sèng sûn-hoân, bô hoat-tō͘ hôe-tńg(irreversible). Che sī tē-kiû khui hō͘ lán ê tiâu-kiāⁿ, lán bô hoat-tō͘ kái-piàn, bē-sái chhiau-kòe. Che èng-tong sī choân sè-kài siōng kín-kip tiong-tōa ê ûi-ki.

以上3 項變化, 若超過某種程度tō真困難回復. 科學家估計, 目前 ê 趨勢10 外冬內若無徹底改變, tō ē面對地球升溫1.5 度以上 ê 限界. 地球升溫若超過某一个限界, tō 變做惡性循環, 無法度回轉（irreversible). Che 是地球開hō͘咱 ê 條件, 咱無法度改變, bē使超過. Che 應當是全世界上緊急上大 ê 危機.

（Chok-chiá chù:chhiáⁿ iōng pe̍h-ōe-jī) （作者 注：請用白話字）